شاید کله پاچه فروشی سرکوچه شما جای مناسبی برای یافتن پاسخ این سوال باشد اگر گذرتان به کله پاچه فروشی ها افتاده باشد به تجربه دیده اید که فروشندگان و تهیه کنندگان این دست از اغذایه فروشی ها را مردان تشکیل می دهند. نمونه دیگر کبابی ها و جگرکی ها هستند. صاحبان و کارگران کبابی ها و جگرکی ها و اکثر مشتری های این دست فروشگاه ها هم مردان هستند. در مقابل، می توان سراغ فروشگاه هایی رفت که توسط زنان اداره می شوند و بیشتر خریداران کالاهایشان هم زنان هستند. برای نمونه فروشگاه های سبزی های آماده، ترشی و مربا فروشی هایی که در شهر دیده می شوند.
از زاویه دیگری هم می توان به این مسئله نگاه کرد. غذا در میهمانی های زنانه و میهمانی های مردانه می تواند بهانه ای باشد برای پرداختن به این موضوع. انواع آش ، شله زرد و غذاهایی از این دست غذاهای معمول مهمانی ها و سفره های زنانه اند و در مقابل انواع کباب، از کوبیده گرفته تا جوجه غذای مهمانی هایی است که یا اصولا مردانه اند یا آنکه مردان در آن جایگاه اصلی دارند. مثال های بالا نشان می دهند که گوشت و غذاهای زنانه با گیاه در ارتباط هستند، اما چگونه می توان این موضوع را توضیح داد؟
انسان شناسان معتقدند ریشه های این مسئله به اولین دوران فرهنگی بشر مربوط می شود. یعنی روزگاری که در ان به واسطه تقسیم کار، زنان به جمع آوری گیاه و مردان به شکار می پرداختند. شکار، مردان با خشونت، کشتن و گوشت مرتبط کرد و گردآوری، زنان را با گیاه. همزیستی زن و گیاه در کنار ویژگی باروری آنها معنای عدم خشونت و حیات را به گیاه نیز منتقل کرد. به این ترتیب، غذاهای گوشتی که با مرگ و خشونت در ارتباط هستند غذاهایی مردانه و غذاهای گیاهی که با زندگی و عدم خشونت مرتبطند، زنانه تعبیر می شوند.
امروز بسیاری از الگوهای کهن مبتنی بر تقسیم بندی های جنسیتی یکی از خواسته های دوران مدرن است. در حال حاضر بسیاری از حامیان گیاه خواری را مردان تشکیل می دهند و در مقابل برخی از زنان طی جریانی برابری خواه به رفتارهایی روی آورده اند که پیش از این مردانه تلقی می شد. شیوه استفاده از گوشت نیز نسبت به گذشته دچار تغییراتی شده است. از جمله آنکه سعی می شود گوشت تا حدممکن از حالت اولیه اش خارج شود. محصولاتی مانند کالباس، سوسیس و انواع عصاره های گوشتی نمونه هایی از این تمایل به دگرگون کردن جلوه و ظاهر گوشت است. از همین رو شاید برخی از مثال های بالا کهنه جلوه کنند یا دارای نمونه های متناقضی باشند. با این همه از منظر انسان شناسی گوناگونی های به ظاهر نامنظم پدیده های فرهنگی، درصورتی که رمز گشایی شوند می توانند راهگشای دریافت های جدید از حیات فرهنگی انسان باشند و نباید از نظر دور داشت که تغییرات نیز همواره مطابق میل ما پیش نمی روند. در نهایت آنکه هنوز هم غذا می تواند متناسب با هر فرهنگ و در هر زمان ، با جنسیت، قدرت، خشونت، منزلت و بسیاری دیگر از ویژگی های فرهنگی جوامع بشری در ارتباط باشد و به منزله دریچه ای برای درک انسان و جوامع انسان به کار گرفته شود.
حامد جلیلوند ؛ ماهنامه سپیده دانایی
