ایشان اضافه کرد: «اختلالات رفتاری در خانواده های تک فرزند بیشتر است.» همچنین نتایج بررسی در مورد دانش آموزان شش تا هجده سال، نشان داد اختلالات رفتاری در آنان منجر به افت تحصیلی، افسردگی، انزوا و پرخاشگری می شود.
به طور کلی اختلالات رفتاری به هر گونه ناسازگاری رفتاری با محیط اطلاق می شود . براساس این تعریف باید ببینیم اختلالات رفتاری چه مفاهیم نسبی پیدا می کند. در واقع، تعریف اختلالات رفتاری در یک محیط خشک و انعطاف ناپذیر نسبت به یک محیط منعطف متفاوت است؛ در محیط غیر منعطف رفتارهای بیشتری در شمار اختلالات رفتاری جا می گیرند.
به طور طبیعی نرخ اختلالات رفتاری تابعی از تعریف ما از آنهاست و بسته به میزان سازگاری فرد با محیط، اعم از مدرسه و خانه و... می توانیم اختلالات رفتاری خفیف تا شدید را در دانش آموزان جست و جو کنیم. این اختلالات به طور حتم نتایجی ماند افت تحصیلی ، انزوا و پرخاشگری را به دنبال دارد. به ویژه می توان مسئله پرخاشگری را باز کرد و توضیح داد: ناکامی می تواند باعث پرخاشگری شود و قدر مسلم آن است که قرار گرفتن در یک محیط سخت گیرانه میزان ناکامی و به تبع آن پرخاشگری را افزایش می دهد.
از طرف دیگر باید به این واقعیت توجه کنیم که پرخاشگری همانطور که می تواند معلول تلقی شود، می تواند علت نیز باشد. پرخاشگری می تواند منجر به یک سری اختلالات رفتاری دیگر شود. همانطور که می تواند نتایجی مانند کنار گذاشته شدن فرد از محیط زندگی، مدرسه، خانواده و حتی جامعه داشته باشد. فرد پرخاشگر ممکن است از طرف خانواده طرد یا از مدرسه اخراج شود و حتی به مراکزی ماند کانون اصلاح و تربیت سپرده شود.
مسئله دیگری که درباره پرخاشگری وجود دارد، تعریف نسبی آن است. تعریف پرخاشگری از جامعه ای به جامعه دیگر، متفاوت است. آنچه به عنوان پرخاشگری در مناطق مرکزی یا غربی کشور خوانده می شود با معنای پرخاشگری در برخی استان های دیگر متفاوت است.
نتایج یک تحقیق در یکی از استان های کشور نشان می دهد، نماد پرخاشگری برای کودکان آنجا چاقو، قداره و تفنگ است. این واقعیتی نگران کننده است و خود نشان دهنده این است که رفتار جامعه، بزرگ ترها و افراد بالادستی ، هنجارها را به صورت نگران کننده ای تغییر داده است.
در شرایطی که معنای پرخاشگری، استفاده از سلاح باشد، عصبانیت، تغییر رنگ چهره، داد زدن و ... رفتارهایی عادی تلقی می شود.
مسئله دیگری که می توان درباره اختلالات رفتاری مورد بحث قرار داد، مسئله تک فرزندهاست.
نتایج پژوهشی نشان می دهد تک فرزندها بیشتر در معرض اختلالات رفتاری هستند و این واقعیت را می توان با موضوع ناکامی تحلیل کرد.
در بیشتر موارد رفتار پدر و مادرها و حتی پدربزرگ، مادربزرگ های تک فرزندها انتظارات آنها را افزایش می دهد و بنابراین آنان با هر فرد بزرگسالی که روبه رو می شوند، منتظر هستند نیازهای شان را تامین کند حال آنکه، جامعه پر از محدودیت است و شرایط بیرونی همیشه به نفع شان نیست. این مسئله باعث می شود دچار ناکامی و به تبع آن پرخاشگری و مشکلات دیگر شوند.
والدین تک فرزندها باید این واقعیت را مدنظر داشته باشند و برای آنان محدودیت ها، امکانات و فرصت ها را به وجود بیاورند؛ در این صورت فرزندان اختلالات رفتاری نخواهد داشت یا اختلالات رفتاری کمتری خواهند داشت.
دکتر حمیدرضا پوراعتماد، روان شناس و دانشیار انشگاه شهید بهشتی
