چاشنی های انفجاری
گاهی پرشورترین و خطرناک ترین هیجان را خشم می نامند. خشم امری کاملا عادی است؛ معمولاً نشانه سلامت و از هیجان های انسانی است. اما وقتی از کنترل خارج می شود، مخرب می شود. در یک رویکرد کلی ، عامل بروز خشم را به علل درونی و بیرونی تقسیم می کنند. در این مقاله قصد داریم برخی از علل بیرونی را بیشتر برای شما توضیح دهیم.
دلایل بیرونی به مجموعه عوامی مربوط می شود که موجب برانگیخته شدن خشم در فرد می شود و این عوامل به جهان بیرون بر می گردد و معین و مشخص هستند. برای مثال وقتی مورد ظلم واقع می شویم! مسخره یا تحقیر می شویم؛ وقتی از جانب دیگران در معرض پرخاشگری قرار می گیریم؛ وقتی دیگران باعث فریب ما می شوند؛ وقتی دارایی خود را از دست می دهیم؛ وقتی دچار درگیری زناشویی می شویم؛ وقتی همسرمان دیر می کند؛ وقتی در اتاق انتظار زیاد معطل می شویم؛ وقتی در یک اتوبوس شلوغ تحت فشار قرار می گیریم و ... همگی مثال هایی از موقعیت ها و عوامل بیرونی هستند که ممکن است آستانه خشم ما را لبریز کنند. صرف نظر از این مثال ها و نمونه های کوچک، می توانیم عوامل بیرونی را در چهار بعد کلی در نظر بگیریم:
عوامل محیطی
محیطی که وقایع ناخوشایند یا محرک های بیرونی خشم برانگیز در آن تجربه می شوند، نقش مهمی در نتیجه نهایی به عهده دارند. مثلا به احتمال زیاد لگد شدن پای شما در هر یک از موقعیت های زیر می تواند عکس العمل های مختلفی را از طرف شما شکل دهد، به این نمونه ها توجه کنید : در مراسم عروسی خواهر یا برادرتان پای شما لگد کنند که ممکن است با گفتن یک جمله ای خنده دار عکس العمل نشان دهید؛ یا برای وارد شدن به استادیوم برای دیدن مسابقه نهایی جام حذفی، احتمالاً به خودتان خواهید گفت «حتی اگر کفش هایم هم گم شوند ارزشش را دارد»؛ یا در سالن محیط کارتان، همکارتان پای شما را لگد می کند و بدون معذرت خواهی به راه خود ادامه می دهد، شاید عصبانی شوید چون به یک معذرت خواهی هم اکتفا نکرد . دقت کنید در هر یک از موقفعیت های فوق ، واکنش شما متفاوت بوده است؛ دلیل آن هم مشخص است؛ چون واکنش های افراد برحسب موقعیتی که در آن قرار دارند، میزان ازادی شخصی که دارند و مقدار سر و صدای اطرافیان متفاوت است.
مولفه های دیگری هم وجود دارند که باید آنها را در نظر بگیریم. الودگی هوا یکی از آنهاست که امکان دارد در قالب مواد شیمیایی زیان بخش ، دود دخانیات و مه دود مرتبط با لایه ازن تاثیر قابل توجهی بر جای بگذارند.
عوامل فرهنگی
در صافی و فیلترخشم عوامل فرهنگی زیادی هم وجود دارد. این عوامل از نوع کشوری که در آن به دنیا امده اید گرفته تا فرهنگ شرکتی که در آن کار می کنید یا نسلی که به ان تعلق دارید متفاوت است. مثلا فردی که داد زدن در خرده فرهنگ او رفتاری بهنجار محسوب می شود ؛ یا فردی که خشونت در خرده فرهنگ او به هیچ عنوان پذیرفته نیست؛ یا فردی که در خانواده ای بزرگ شده است که ناملایمات و سختی ها به عنوان عواملی محسوب می شوند که منجر به رشد و توانمندی می شوند؛ همگی بسته به نوع فرهنگی که در آن بزرگ شده اند، واکنش متفاوتی به خشم دارند. به این ترتیب فرهنگی که در آن به دنیا آمده ایم و فرهنگی که در آن زندگی می کنیم نوع پاسخی را که به هر گونه تهدید ، صدمه یا ناکامی نشان می دهیم، تعیین می کند.
مشاهده
با مشاهده رفتارهای همسر، همسایه، پدر، فروشنده، رئیس، آموزگار یا هنرپیشه فیلم ها و ... رفتار خشمگینانه را می توان یاد گرفت. امروزه ثابت شده است مشاهده برنامه های خشونت بار بدون تردید اثرات زیان اوری بر منش و نگرش ها و رفتار های پرخاشگرانه افراد برجای می گذارد.
محرومیت های اجتماعی و اقتصادی
ناکامی های اقتصادی و اجتماعی زمینه را برای بروز رفتارهای پرخاشگرانه فراهم می کند. تا جایی که بسیاری از صاحبنظران از محرومیت های فوق به عنوان یکی از مهمترین عوامل بروز خشونت یاد کرده اند. بدیهی است به منظور مقابله با رفتارهای پرخاشگرانه علاوه بر ازائه آموزش های روان شناختی به افراد و خانواده ها، تلاش در جهت رفع محرومیت های اقتصادی و اجتماعی ضروری و اجتناب ناپذیر است.
الهام آزادنام، کارشناس ارشد روان شناسی عمومی
