آرامیس مشاور




تفریحت را بیافرین!

چگونه می توان، به شیوه خلاق، تفریحی کاملا مناسب سنین جوانی انتخاب کرد و از لذت برد؟
«حالا کو تفریح؟» این صریح ترین، کوبنده ترین و «از سر واکن ترین» جوابی است که وقتی به یک جوان ایرانی می گویی چرا برنامه ای برای تفریحت نداری، می دهد. معمولا کارشناس های جامعه شناس و روان شناس هم تا پای تفریح وسط می آید، نوک پیکان شان را به طرف نهادهای متولی مثل شهرداری ها، وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی نشانه می روند. این قضاوت که «تفریحی وجود ندارد» صدرصد درست نیست. یعنی مثل خیلی چیزها وضعیت این مورد هم خاکستری است. دوم این که در این کمبود «تفریحات آماده» جوانی ما می گذرد و هیچ وقت هم برنمی گردد. چرا خود ما آستین بالا نزنیم و تفریحات مناسب خودمان را نیافرینیم؟ یک طرفه قضیه که آیا ما چه طور می توانیم از نیروی خلاقانه ذهن مان استفاده کنیم و تفریح های منحصر به فرد یا منحصر به گروه دوستان خودمان را ایجاد کنیم. این شما و این هم تفریحات بالقوه و بالفعلی که می تواند به زندگی تان اضافه شود.

قبل از این که برویم سراغ اصل مطلب بهتر است تکلیف مان را با چند چیز مشخص کنیم. اول این که اوقات فراغت اصلا چه معنایی دارد. در واقع خیلی از ما تعریف اتو کشیده ای داریم و فکر می کنیم اوقات فراغت هم مثلا شبیه تحصیلات آکادمیک باید هدفمند باشد و از آن چیزی عینی به دست بیاوریم. اما آن طور که جامعه شناسان و روان شناسان می گویند، اوقات فرغت دقیقا وقتی است که ما از کارهای ضروری خلاص می شویم و دست خودمان است که بین بینهایت شیوه وقت گذرانی یکی را انتخاب کنیم. بدون این که چرا اصلا باید وقتی را به عنوان وقت تفرح و فراغت داشته باشیم؟ متاسفانه خیلی از جوان ها بیش از حد به تحصیل یا کارشان چسبیده اند و فکر می کنند هر گونه تفریح، مانع پیشرفت شان می شود یا کار بیهوده ای است. حتی اگر تفریح کنند، بعدش احساس گناه می کنند. اگر از این دسته هستید یادتان باشد اگر زندگی یک دایره کامل باشد، تفریح یک قاچ مهم از این دایره است. تفریح باعث می شود هم هیجان های مثبت مثل شاد را تجربه کنیم و هم به ما انرژی مضاعفی برای انجام دادن بخش های هدفمند زندگی مثل کار و تحصیل می دهد. در واقع تفریح، کیفیت زندگی ما را بالا می برد.

تفریح فعالانه یا منفعل؟
جامعه شناسان ، اوقات فراغت را به دوسته اصلی تفریح فعالانه و منفعلانه تقسیم می کنند. این تقسیم بندی را می توان در مورد تفریح ها هم با کار برد.
1- تفریح فعال
در تفریح فعال برای خوش گذراندن انرژی جسمی یا روانی صرف می کنیم؛ حالا بعضی وقت ها کمتر و بعضی وقت ها بیشتر. بعضی وقت ها برای تفریح مان انرژی ذهنی می گذاریم و مثلا وقتی شطرنج بازی می کنیم یا کتاب می خوانیم یا نقاشی می کشیم . به هر حال تفریح های فعال همیشه با هیجان همراه اند.
2- تفریح منفعل
برخلاف تفریح فعال، در تفریح منفعل انرژی جسمی یا ذهنی زیادی صرف نمی کنیم. واضح ترین نمونه تفریح منفعل، تماشای تلویزیون است. البته معلوم است به هر حال موقع تماشای تلویزیون فعالیت ذهنی می کنیم، اما هر چه برنامه ای که تماشا می کنیم عامه پسند تر باشد، کمتر ذهن ما را درگیر می کند. در تفریح منفعلانه بیشتر از اینکه مختار باشیم، تسلیم هستیم. همه اینها را گفتیم تا بگوییم ترکیبی از تفریح فعال و منفعل ، جوری که بخش تفریح فعلانه به تفریح منفعلانه بچرید، سالم ترین الگویی است که می شود برای تفریح پیشنهاد کرد. پس وقتی تفریح تان را می چینید، حواس تان به سهم بیشتر تفریح فعالانه باشد.
تفریح های تان را کشف کنید؟
خیلی وقت ها برخی از ما نمی دانیم چه امکانات تفریحی در محله، شهر یا شهرستان مان وجود دارد. بعضی وقت ها هم می دانیم . اما حاضر نیستیم برای یک بار آن را امتحان کنیم. برای این که تفریحات موجود را کشف کنید چند راه حل اساسی وجود دارد.
1- جست و جو کنید
یک جست و جوی ساده در اینترنت ، مخصوصاً در مورد کلان شهرها به شما می گوید در محله یا شهر شما، چه امکانات ورزشی، چند تا پارک، چند تا تفرجگاه طبیعی دیدنی، چند تا فرهنگسرا یا سینما یاحتی مرکز خرید وجود دارد. بعضی وقت ها به نتیجه هایی می رسید که خودتان هم فکرش را نمی کردید. البته معلوم است که امکانات کلان شهرها بیشتر است. در مورد شهرهای کوچک هم آن تفرجگاه های نادیده کم نیستند. ضمن این که اگر بشود مثلا یک فیلم را یک بار دید، به یک تفرجگاه چندین بار می شود رفت و در هر فصل چیز تازه ای دید.
2- تفریح تخصصی خودتان را دنبال کنید
حتما شما هم به یک حیطه سرگرمی علاقه خاصی دارید. اگر کتابخوان هستید، می توانید از خواندن مجله های تخصصی کتاب یا داستان و سرزدن به سایت ها، فروم ها و شبکه های اجتماعی مربوط به آن تفریح عالی بسازید، اگر به فوتبال علاقه دارید خواندن روزنامه ها و سایت های ورزشی تفریح تان می شود و حتی اگر به اسب علاقه دارید مجله تخصصی در این زمینه وجود دارد. یادتان باشد دنبال کردن تخصصی تفریح ها خودش یک جور تفریح است.
3- به روز باشید
از برنامه های سرگرم کننده به روز مطلع باشید. این که چه پارک جدیدی در شهرتان افتتاح شده است، اخرین فیلم سینما چیست، یا اخرین بازی های کامپیوتری کدام ها هستند، به شما کمک می کند هیچ وقت تفریح تان تکراری نباشد.

خلاقانه تفریح بیافرینید
بگذارید بدترین فرض را بگیریم. فرض کنید با چند تا از دوستان تان دریک اتوبوس بین شهری نشسته اید، روز است، خواب تان هم نمی اید، هیچ کدام هم موبایل ندارید تا با اپلیکیشن های موبایل تان سرگرم شوید، کتاب هم ندارید ، چه طور می شود در این موقعیت تفریح کرد؟ این جاست که خلاقیت به کارتان می آید اما چگونه؟
1- بارش فکری
فکر کنید که این تفریح نداشتن یک مشکل است و برای به دست اوردن راه حلش، هر کدام تان هر راه حلی به ذهنتان می رسد، بگویید یادتان باشد مهم نیست این راه حل خنده دار یا منطقی باشد. فقط راهی برای خوش گذراندن می خواهید.
2- از کلیشه ها بیرون بزنید.
حتما لازم نیست راه حلی که به ذهن تان می رسد، همان بازی های رایج مثل پانتومیم یا مافیا باشد. خودتان می توانید تفریح خاص گروه خودتان را داشته باشید. مثلا این که یکی از بچه ها را شخصیت یک داستان قرار دهید و هر کسی یک جمله از داستان را بگوید و نفر بعد ادامه دهد. گاهی همین داستان آن قدر خنده دار در می اید و از ذهن تان انرژی مثبت می گیرد که دلتان می خواهد هر باز که دور هم جمع شدید تکرار کنید.
3- گروه تفریحی خودتان را داشته باشید.
با چند تا از دوستان قرار بگذارید البته بخشی از برنامه تان را به تفریح اختصاص دهید. این جوری هر دفعه هر کدام تان با یک پیشنهاد تازه تفریحی دور هم جمع می شوید.
4- از تفریح در تنهایی غافل نشوید
خیلی از تفریح ها را فقط می توان یک نفره انجام داد یا انجام دادنش نیازی به جمع ندارد. مثلا کتاب خواندن ، پیاده وری ، خوردن خوراکی مورد علاقه ، گوش دادن به موسیقی مورد علاقه با هدفون ، نوشتن یا نقاشی کردن. یادتان باشد خیلی وقت ها جمعی در دسترس نیست که ما تفریح مان را جمعی انجام دهیم، این جور موقع ها نباید سرخورده شویم و از تفریح های تنهایی بگذریم. ضمن این که در این مورد هم می توانیم خلاقانه تفریح های فردی خودمان را بیافرینم.
5- تفریح تان را با دیگران به اشتراک بگذارید
اگر به تفریح منحصر به فرد جمعی یا فردی رسیدید، آن را به دیگران هم بگویید. این کار را می توانید هم در جمع های واقعی بزرگ تر مطرح کنید و هم در شبکه های اجتماعی و یا وبلاگ تان. این کار هم تفریح است و هم ایده های آدم های دورتر برای تفریح را زنده می کند و به شما می رساند.


یاشا شایان، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی