اهمیت محیط زیست، در سلامت، توسعه و آرامش جامعه بر هیچ کس پوشیده نیست و حذف ان به هیچ وجه قابل تصور نخواهد بود. چرا که در وهله نخست به حذف انسان و حیات بشری می انجامد. در واقع محیط زیست می تواند بدون انسان ها زنده بماند ، اما انسان ها بدون محیط زیست هرگز نمی توانند زنده بمانند . امروزه خطر سیلاب ، فرسایش خاک و آلودگی های آب و هچنین هوا از جمله تهدیدات محیط زیست به حساب می آیند، که همه و همه حاصل دخالت های بیش از اندازه و غیر اصولی بشر امروز در محیط زیست بوده است. برای بررسی علمی و کارشناسانه محیط زیست ایران به سراغ مهندس محمد درویش ، مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات ، جنگل ها و مراتع کشور رفتیم تا ببینیم چه بر سر محیط زیست ایران امده و مسائل زیست محیطی امروز چیست.
بزرگ ترین مشکل کنونی زیست ایران چیست؟
بزرگ ترین مشکل افت شدید منابع آبی است. در حال حاضر افت منابع آبی کشور نه تنها باعث از بین رفتن اغلب دریاچه ها و تالاب های کشور شده بلکه سفره های آب زیرزمینی را هم به حداقل ذخیره خود رسانیده است. در حال حاضر بیلان سفره های آب زیرزمینی کشور منفی نه میلیاردمتر مکعب است.
به این معنا که ایرانی ها در طول سال حدود نه میلیارد مترمکعب بیشتر از آن چیزی که در سفره های زیرزمینی ذخیره می شود آب برداشت می کنند. این کار در مواردی باعث نشست زمین می شود که زمینه ساز یکی از خطرناک ترین مراحل بیابان زایی کشور به شمار می رود و در حال حاضر می تواند مهم ترین تهدید برای طبیعت ایران محسوب شود.
این مشکلات و نارسایی های موجود ناشی از چیست؟
ناشی از سایه انداختن سیاست های کاری بر محیط زیست، و ضعف مدیریتی است. در کشور ما همیشه محیط زیست در اولویتی که باید باشد نبوده و این مسئله سبب شده است، در اغلب موارد، موازین محیط زیستی قربانی مصلحت های سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی می شود و به جای این که براساس خواهش های اکولوژیکی چیدمان توسعه مان را طراحی کنیم. براساس نیازهای کوتاه مدت انسانی و مصلحت های غیر محیط زیستی این چیدمان را طراحی کرده ایم. این عمل باعث روبه رو شدن کشور با بحران جدی و نگران کننده در حال حاضر محیط زیست شده است.
ضعف در بهره گیری از مشارکت مردمی یکی دیگر از مشکلات محیط زیست کشور است. از آنجایی که کشور ایران در منطقه ای خشک واقع شده است بحران بی آبی در حال حاضر به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های آن به حساب می آید.
بنابراین مدیریت حاکی بر آب کشور می بایست زودتر از این ها هشدارهای لازم را به سیاست گذران کلان کشور می داد و به آن ها گوشزد می کرد با این روش مدیریتی ، بحران را در نزدیکترین فاصله لمس خواهیم کرد. اما متاسفانه مدیران بخش آب کشور سکوت کردند و اجازه دادند این فاجعه به مرز واقعا خطرناک خود برسد.
به نظر می رسد مشکل خشک شدن دریاچه ارومیه در حال حاضر به یک بحران تبدیل شده است. بر سر دریاچه ارومیه چه آمده است؟
دریاچه ارومیه یک پهنه 2/5 میلیون هکتاری است که اب قابل استحصال آن 7 تا 2/7 میلیارد متر مکعب است و اگر این اعداد و ارقام را با پهنه 165 میلیون هکتاری کشور، که آب قابل استحصال آن 130 میلیارد مترمکعب است، مقایسه کنیم می بینیم دریاچه ارومیه وضعیت بهتر و برتری از نظر مواهب آسمانی و ریزش های جوی به نسبت میانگین کشوری دارد.
اتفاق صورت گرفته برای دریاچه ارومیه و رویش 390000 هکتار کویر به جای این دریاچه نشاندهنده سیاست های کاملا اشتباه در بارگذاری حوزه آب خیز دریاچه ارومیه و بیشتز از ظرفیت آن بوده است. چنان چه این بارگذاری متناسب با توان دریاچه ارومیه بود هرگز چنین اتفاقی نمی افتاد . پس از بحران آب، بحران آلودگی هوا خطر بسیار جدی ای است در حال حاضر کلان شهرهای کشور با آن روبه رو هستند. با این حال می توان گفت الودگی هوا خیلی بهتر و راحت تر از بحران آب قابل جبران و ترمیم است. چرا که آلودگی هوا را می توان با بهبود کیفیت سوخت و ساز خودروها، افزایش ناوگان حمل و نقل شهری و همچنین خطوط ریلی بهبود بخشید، در صورتی که اگر سفره های آب زیرزمینی افت کند و میزان ذخیره آنها کاهش یابد دیگر نمی توان در این زمینه کاری انجام داد.
مهندس درویش، مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت زیست، ماهنامه سپیده دانایی، شماره 75
