تحلیل روان شناسانه گسترش شبکه های اجتماعی و واکنش مسئولان به ان
امروزه شبکه های اجتماعی به سرعت گسترش یافته و هر ساله نقش آنها در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها در تمامی جوامع افزایش می یابد. شبکه های اجتماعی در اینترنت گرچه در اصل شبکه اجتماعی نیستند و باعث ارتباط رودررو بین افراد نمی شوند ولی بسیاری از محققان اینترنت تمایل دارند از اصطلاح «اجتماع» برای اشاره به جمع کاربران استفاده کنند.
در این شبکه ها کاربران می توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و نظرات ، عکس ها، ویدیوها و ... را با یکدیگر به اشتراک بگذراند.
اکثر کاربران شبکه های اجتماعی به این نکته توجه نمی کنند که آنها در حین ثبت نام در این شبکه ها در واقع پذیرفته اند که این شبکه ها مالک تمام اطلاعات شخصی آنها از جمله عکس، فیلم ، عقاید سیاسی، عقاید مذهبی و ... می شوند، و می توانند به هر شکلی که صلاح می بیند از آنها استفاده کنند.
شبکه های اجتماعی مجازی آسیب های جدی در بُعد روانی ایجاد می کند که به انعطاف پذیری هویتی و شکل گیری هویت های مجازی جدید منجر می گردد.
در مورد آسیب های روانی شبکه های اجتماعی می توان به موارد ذیل اشاره کرد
1. کاهش احساسات: به دلیل اینکه به اغلب ارتباطات در این فضا، به صورت نوشتاری است، اغلب فاقد احساسی است که در فضای واقعی، از طریق قدم زدن، سخن گفتن و ... به دست می اید. افراد با وجود امکانات ارتباطی در فضای مجازی ، دیگر اهمیتی به کیفیت رواط نمی دهند و این مسئله به کاهش بیشتر احساسات منجر می شود.
2. متن گرایی: علیرغم انکانات چند رسانه ای موجود در فضای مجازی ، هنوز هم قسمت عمده ای از ارتباطات در فضای مجازی را ارتباطات متنی در قابل ایمیل و چت تشکیل می دهد. ارتباطات متنی می تواند شکل جدیدی از هویت مجازی را شکل دهد.
3. انعطاف پذیری هویتی: افراد در فضای مجازی، به دلیل نبود راهنماهای چهره ای، می توانند بازنمایی های متفاوتی از خود ارائه دهند.
4. دریافت های جایگزین: در ارتباطات مجازی، شما می توانید دیوارها را بشکنید، به حوزه خصوصی دیگران وارد شوید و حرف هایی را که افراد حاضر نیستند، در ارتباط چهره به چهره به شما بگویند، بشنوید.(Hassanien,Abraham; 2010)
حضور بدون اندیشه و آگاهی و بیش از حد نیاز و ضرورت در این فضا، ناخواسته و به طور غیرمستقیم تاثیرگذاری منفی را بر کابران خواهد گذاشت. غالب محتوا و اطلاعات ارائه شده در فضای مجازی در راستای ساختارشکنی هنجارها، ارزش ها و فرهنگ های مذهبی جامعه اسلامی است. از این رو کاربران که عمدتاً نوجوان و جوان هستند، در درازمدت گرفتار نوعی از رفتارهای ناهنجار و ناشایست می شوند که با رواج این ناهنجارهای ها در بین جامعه، زمینه انحراف از ارزش ها بروز و ظهور می کند. بایستی هویت فرهنگی کشور خود را تقویت کنیم تا در استفاده تکنولوژی ها، گامی ثبت برداشته و عوارض آن را بشناسیم؛ باید قواعدی که برای استفاده از این نرم افزارها تعیین کنیم، در عمل ایجاد شود چرا که استفاده و ورود د به فضای مجازی نیاز به آموزش های درست و به موقع دارد. کنترل و نظارت فرزندان برای استفاده از فضای مجازی نقش موثری دارد که با ارائه اطلاعات و آموزش های درست می شود توان خودکنترلی را در آنان بالا برد. همچنین رسانه ها، تشکل های غیردولتی و آموزش و پرورش در زمینه آموزش نیز نقش اساسی دارند لذا ما نمی توانیم جلوی تولید را بگیریم بلکه باید استفاده درست از این نرم افزارها را آموزش دهیم. برخی هنوز نگاهی سنتی به حوزه رسانه دارند و تصور می کنند که از طریق رسانه های شفاهی می توان فرهنگ جامعه را شکل داد، نگاه آنها به حوزه رسانه هاس الکترونیک نگاهی سلبی است. اگر بپذیریم در آینده نه چندان دور وضعیت شبکه های اجتماعی و اینترنت مانند سرنوشت ویدئو و ماهواره خواهد بود. بهتر است از هم اکنون به سوی توسعه شبکه های اجتماعی وطنی گام برداریم و مطالعات دقیق تر و بیشتری را بر محتوای نهان و عیان شبکه های اجتماعی در زمینه های مختلف داشته باشیم.
در گام نخست بایستی ماهیت و سرشت رسانه های نوین را با دیدگاهی منصفانه و بدون پیش داوری هایی که مبتنی بر نگاه بدبینانه به رسانه است، مورد بررسی قرار داد و سپس تمهیدهای ممکن برای کاهش آسیب ها در نظر گرفته شود.
از آنجا که بنیان شبکه های اجتماعی بر نظارت عمومی مردمی است می توان از طریق اعتماد به این نظارت عمومی مردمی، «تصور مثبت از خود» در مخاطبان را بالا برد که منجر به پرورش روحیه انتخاب گری صحیح، مسئولیت پذیری و قدرت نه گفتن به تهدیدها گردد، که این خود می تواند ما را به نحوه استفاده درست از این شبکه های اجتماعی امیدوار کند.
دکتر مهدی دوایی – روان شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد و پژوهشکده علوم شاختی
