آرامیس مشاور

هویت زدایی از مفهوم خانواده یکی از اهداف برخی از شبکه های ماهواره ای است.
آسیب های استفاده از شبکه های تلویزیونی ماهواره ای چیست؟ آیا استفاده از این شبکه ها می تواند دارای مزایایی نیز باشد؟ این سوالات و سوالات دیگری که بر محور استفاده از شبکه های ماهواره ای قرار دارند، با دکتر حمید پورشریفی در میان گذاشتیم تا دریابیم علم روان شناسی چه پاسخ هایی برای سوالات مان دارد؟

به نظر شما برنامه های ماهواره ای چه فواید و مضراتی دارند؟
به نظر می رسد برنامه هایی که از برخی شبکه های ماهواره پخش می شود، در موارد قابل توجهی متناسب با نیاز و حتی متناسب با ویژگی های مخاطبان آن نیست و ممکن است در مواردی این برنامه از روی غرض ورزی های شخصی تهیه شده باشد و مشکلاتی را برای مخاطبان ایجاد کند.
البته همواره می توان ماهواره را همانند سایر رسانه های دیداری دیگر از دو نگاه مورد نقد و بررسی قرار داد؛ هم از منظر فرصت ها و هم از منظر محدودیت هایی که در این رابطه وجود خواهد داشت و از این جهت که ماهواره می تواند مجموعه بسیار زیادی از فرصت ها، اطلاعات و مطالب مختلف را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد. همچنین با توجه به تاثیر انکارناپذیر و گستردگی بالای آن در جوامع بشری باید مسئله چالش ها و تهدیدهای ماهواره جدی تر و کارشناسانه تر مورد مطالعه قرار گیرد.
البته اگر بخواهیم فقط تهدیدهای و چالش های ماهواره را در نظر بگیریم، به بیراهه خواهیم رفت، همانگونه که می دانیم ماهواره علاوه بر این مسائل و مشکلات می تواند مطالب ارزنده و مهمی را در اختیار افراد قرار دهد که از این نظر به عنوان یکی از رسانه های موثر در زندگی امروز ما قلمداد می شود.

از منظر روان شناختی چگونه می توان به ماهوراه به عنوان یک رسانه نگاه کرد؟
بررسی اعداد و ویژگی های ماهواره به عنوان رسانه ای دیداری از دو نگاه قابل تامل است؛ یکی از منظر محدود ساختن عرضه و به عبارتی در اختیار قرار ندادن آن ، نکته دوم اینکه آنچه مسلم است با توجه به رشد روزافزون وسایل ارتباطی نمی توان نقش ماهواره را در زندگی کنونی جوامع مورد چشم پوشی قرار داد.
چرا که ماهواره یکی از راه های کسب مهارتهای مختلف است، فقط و فقط مخاطبان ان باید این سوال را از خود داشته باشند که هر زمان و در هر مکان در معرض چه برنامه هایی از ماهواره قرار بگیریم و اگر بتوانیم شهروندان یک جامعه را با تفکر نقادانه نسبت به فواید و عوارض این رسانه آگاه کنیم، آثار احتمالی ماهواره نیز کاهش پیدا خواهد کرد، ایا نگاه صرف منفی از یک طرف و نگاه صرف تهدید در این رابطه چندان راهگشا نخواهد بود.

آیا این تهدیدها را می توان با توجه به جنسیت و سن طبقه بندی کرد؟
تهدیدها و چالش هایی که درباره ماهواره وجود دارد، بسته به سنین مختلف فرق می کند و می تواند با توجه به محرک های جنسی که در برخی از شبکه های آن وجود دارد، مسئله انگیز باشد. چرا که اگر مخاطب آن در سن نوجوانی و جوانی باشد، چون این قشر از جامعه ما در محیط بیرون با چنین مسائلی روبه رو نیست، می تواد از بابتی سبب ایجاد مشکلاتی در جامعه باشد.

آیا بین برنامه های ماهواره ای تفاوتی در تاثیرگذاری وجود دارد؟
اگر از لحاظ محتوایی نیز برنامه ها و فیلم ها با فرهنگ ایرانی اسلامی مطابقت نداشته باشد، همچنین نوع تعاملاتی که به صورت غیرمستقیم از سوی این برنامه ها آموزش داده می شود، می تواند در روابط افراد یک خانواده تاثیرگذار و در نوع مطالبات و تقاضاها و انتظارات نابجای همسران از یکدیگر شود.

آیا برنامه های ماهواره ای فایده ای هم دارند؟
ماهواره یک رسانه دیداری مهم در جهان کنونی است. مانند هر رسانه دیگری دارای فوایدی است که از جمله می توان به ارتباط با جهان بصورت گسترده و وسیع تر اشاره کرد، چرا که به وسیله آن افراد می توانند با روحیه ها، نگرش ها، فرهنگ ها و قومیت های گوناگون آشنا شوند. این امر امکاناتی را برای مخاطب ایجاد خواهد کرد که بی آن که حرکتی فیزیکی داشته باشد، اطلاعات بیشتر و جامع تری از جهان اطراف خود کسب کند و از این بابت می تواند فرصت هایی را برای افراد ایجاد کند.

شما به عنوان یک روان شناس ، راه کنونی برخورد با ماهواره را درست می دانید؟
طبق تجارب به دست آمده در این زمینه نه تنها در حال حاضر بلکه در هیچ مرحله ای محدود ساختن ماهواره کار عاقلانه و درستی نیست و هر زمان که بحث محدود ساختن این وسیله ارتباطی مطرح باشد، نسبت به آن مواضعی ایجاد می شود و افراد راهکارهای دور زدن را یاد می گیرند. کاهش سیاست عرضه در سطح کلان جامعه، همچنین اعمال محدودیت های فیزیکی به هیچ وجه توصیه نمی شود و آثار منفیش از آثار مثبت آن بیشتر خواهد بود. البته اجرای این عمل در درون خانواده ها با اعمال محدودیت هایی به شکل تعریف شده برای فرزندان از سوی والدین مناسب خواهد بود.

چه راهکاری را برای مقابله مناسب می دانید؟
هویت زدایی از مفهوم خانواده یکی از اهداف برخی از شبکه های ماهواره ای است. از آنجایی که برنامه هایی با مضامین مختلف در شبکه های گوناگون ماهواره ای وجود دارد برخی از آنها از روی غرض ساخته می شوند، ولی باید گفت قوی کردن برنامه های صدا و سیما چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی یکی از راهکارهای مقابله با این مسئله خواهد بود. همان گونه که همه ما می دانیم عصر، عصر رسانه است و ماهواره با انواع و اقسام تعاملات مجازی، زمان را به گونه ای پیش برده که ارتباطات افراد با یکدیگر بیشتر شده است و در این تعاملات افراد، مجموعه ها و دولت هایی که توانسته اند بر روی برنامه های مختلف متمرکز شوند و برنامه هایی غنی بسازند ، این فرصت را در اختیار گرفته و توانسته اند بر دیگر کشورها و فرهنگ ها تاثیرات خود را داشته باشند و این تاثیرات در کشورهای دیگر همانند ایران انکارناپذیر است.

زهرا حبیب پور، ماهنامه سپیده دانایی، شماره 74

• قبلی
• بعدی