آرامیس مشاور




بیوه ها، مطلقه ها و ازدواج موقت

در جست و جوی خانه ای امن
عده ای زیادی از مردان مسلمان ، به خصوص بعضی از برنامه ریزان و کارشناسان مسائل اجتماعی متعه، صیغه یا همان ازدواج موقت را یکی از راه های برون رفت جامعه از مشکلات اخلاقی و روانی می دانند و چون بیشتر فقیهان شیعه عقد موقت یا منقطع دختر باکره را بدون اجازه ولی او جایز نمی شمرند، موافقان این طرح، زنان بیوه و مطلقه را گروه اصلی هدف به حساب می آورند و به زبان بی زبانی می گویند: حال که شرایط کنونی آمار طلاق مرتب افزایش می یابد و هر سال هزاران زن جوان در کمتر از چهارسال پس از زندگی مشترک بدون همسر در جامعه رها می شوند و از طرفی صدها هزار پسر جوان به دلیل مشکلات کمرشکن اقتصادی تا مرز سی سالگی نمی تواند ازدواج کنند، چه بهتر که این دو گروه آسیب دیده و بی خانمان بی انکه گرفتار ازدواج های پرهزینه و مسئولیت اور شوند به هم برسند و نیاز سرکشی جنسی خود را به صورت شرعی و قانونی به دور از پنهان کاری احساس گناه برآورده سازند.

ببینیم این مسئله چقدر درست و علمی است؟
ازدواج موقت چیست؟
یکی از قوانین درخشان از دیدگاه مذهب شیعه جعفری که مذهب رسمی کشور ماست، این است که ازدواج به دو نحو می تواند صورت بگیرید: دائم و موقت
ازدواج موقت و دائم، درپاره ای از آثار با هم یکی هستند و در قسمتی اختلاف دارند . آنچه در درجه اول این دو را از هم متمایز می کند، یکی این است که زن و مرد در ازدواج موقت تصمیمی می گیرند به طور موقت با هم ازدواج کنند و پس از پایان مدت اگر مایل بودند تمدید کنند، تمدید می کنند و اگر مایل نبودند از هم جدا می شوند . دیگر این که از لحاظ شرایط، آزادی بیشتر دارند که به طور دلخواه به هر نحو که بخواهند پیمان می بندند. مثلا در ازدواج دائم خواه و ناخواه مرد باید عهده دار مخارج روزانه و لباس و مسکن و احتیاجات دیگر زن از قبیل دارو و طبیب بشود، ولی در ازدواج موقت بستگی دارد به قرارداد آزادی که میان طرفین منعقد می گردد. ممکن است مرد نخواهد یا نتواند متحمل این مخارج بشود یا زن نخواهد از پول مرد استفاده کند (شهید مطهری ؛ مجموعه آثار؛ ج 19، 62)

زمینه های دینی و تاریخی
اصل حکم ازدواج موقت در قرآن در ایه 34 سوره نساء بیان شده است: «هر آنچه از زنان بهره برده اید، اجرتشان را که بر شما واجب است بدهید.» در این ایه کلمه ـاستمتاع» ، ظهور در متعه یا همان ازدواج موقت دارد. قانونی که در زمان نزول این آیه با تایید پیامبر اکرم (ص) و در مدت حیات آن حضرت و نیز در دوران حکومت ابوبکر و بیش از نیمی از زمان خلافت عمر در میان مسلمانان مرسوم و متداول بوده است. خلیفه دوم در اواخر حکومت خود، با تاکید و تصریح به اینکه این حکم در زمان پیامبر خدا حلال بوده است، به خاطر جلوگیری از پراکنده شدن اعراب در سرزمین های دیگر و اختلاط با ملل تازه مسلمان به عنوان یک نهی سیاسی و موقت، نظیر تحریم تنباکو در قرن ما آن را تحریم کرده و نفوذ و شخصیت عمر و تعصب مردم در پیروی از سیرت و روش کشورداری او سبب شده که این قانون به فراموشی سپرده شود و این سنت مکمل ازدواج دائم است و تعطیل آن مشکلات فراوانی را به وجود می اورد، برای همیشه متروک بماند. (مطهری ص 82)

ضرورت اجتماعی ازدواج موقت
در روایتی ، از جابربن عبدالله انصاری نقل شده است که در یکی از لشکرهای اسلام در حال جنگ یا آماده باش بودیم ، پیامبر خدا (ص) فرمود : «به شما اجازه داده شده است که ازدواج موقت کنید، بنابراین می توانید متعه بگیرید.»
از این روایت معلوم می شود که سپاهیان اسلام که بیشتر آنها را جوانان مجرد یا تازه داماد تشکیل می دادند و دچار فشار زیاد جنسی شده بودند و توصیه هایی که اسلام در مورد روزه گرفتن به جوانان مجرد، برای از بین بردن شدت شهوت می کند، برای آنها که می بایست در میدان نبرد فعال و توانا باشند، کارساز نبوده است. بنابراین پیامبر (ص) در آن زمان اجازه ازدواج موقت را برای خروج از دشواری های غریزه جنسی صادر کرده است. (بهشتی ، احمد؛ خانواده در قرآن، ص 95)
در غیر مورد جنگ و دور بودن طولانی مدت رزمندگان از خانه ها و همسران خود، اگر جوانان به خاطر مشکلات زندگی و نداشتن امکانات مالی نتوانند تشکیل خانواده بدهند و همسران دائمی برای خود برگزینند، برای فرونشاندن نیاز شدید جنسی خود چه باید بکنند؟
رهبانیت موقت، یعنی خود را تحت فشار و ریاضت قرار دادن که ثابت شده است این کار باعث ایجاد عوارض روانی سهمگین و خطرناکی می شود؟
بی اعتنا بودن به آنچه دختران و پسران برای کامجویی انجام می دهند که نتیجه آن افزایش بیماری های مقاربتی، دامن زدن به بی بند و باری های جنسی، روی گرداندن از دین و ارزش های الهی و اخلاقی ، برای مقابله با احساس گناه و ناهماهنگی شناختی است؟
یا اینکه قانون مترقی ازدواج موقت را به درستی اجرا کنیم و راه های سوء استفاده از ان را ببندیم؟
علامه طباطبایی در جلد جهارم تفسیر المیزان می نویسد:
متعارف زناشویی ها، نکاح دائم است که برای تشکیل خانواده ها ایجاد نسل و فرزند از ان استفاده می شود. نکاح موقت تنها یک کار تسهیلی و برای جلوگیری از فساد و فحشا است. (ص 428). به فرض اینکه بپذیریم که متعه به این خاطر در زمان پیامبر (ص) تجویز شده که فقر و تنگدستی بر سر مسلمانان سایه افکنده و جنگ های زیادی دامنگیرشان بوده است، اما اکنون که چنگال تهیدستی ، گلوی مسلمانان جهان را در خود می فشارد، جکومت های استعماری و حاکمان ستمگر زمام امور مسلمانان را به دست گرفته اند ؛از سویی ثروت های طبیعی مردم را غارت می کنند و از سوی دیگر از طریق بنگاه های تبلیغی و فریبنده خود، انواع محرک های جنسی را در معرض جوانان قرار می دهند ، برنامه ازدواج موقت نمی تواند گره گشای آسیب های اجتماعی شود؟ ازدواج موقتی که از نظر پای بند کردن فرد به احکام دینی و اخلاقی در بسیاری موارد همانند ازدواج دائم است، با این تفاوت که دشواری های ان را ندارند. (ص 458)
به علاوه حتی آن ها که امکان ازدواج دائم را دارند در بعضی موقعیت ها با نظر مشاوری آگاه و با تجربه می توانند یک دوره کوتاه ازدواج موقت را برای آزمایش و بررسی بعضی ابهام ها داشته باشند. این که در فرهنگ جامعه ما که ریشه در باورها و سنت های شیعی دارد، به ازدواج موقت روی خوش نشان نمی دهد، به ویژه زنان ایرانی که با نفرت با آن برخورد می کنند، هم به خاطر آگاه نبودن از ابعاد گوناگون انسانی و اخلاقی این قانون است و هم به دلیل سوء استفاده های فراوانی است که مردان هوسران از ان کرده اند و بنیان خانواده ها را متزلزل ساخته اند.

مبانی تجویز ازدواج موقت
شاید بسیاری از خوانندگان عزیز به اینجا که رسیده اند با ناراحتی و خشم اعتراض کنند که شما سعی دارید برداشت های متحجرانه و مردسالارانه خود را از دین، با رنگ و لعابی روان شناسانه و روشنفکرانه بیان کنید و همان مطالبی را به اثبات برسانید که معتقدان به تشکیل حرمسراها و کسانی که به زن همچون کالای جنسی می نگرند اینجا و آنجا به زبان می آورند و برای قانونی کردن باورها واپس گرایانه خود تلاش می کنند. در پاسخ به این عزیزان لازم است پایه های دینی، عقلی، انسانی و مدرن این قانون را توضیح دهیم:
1. غریزه جنسی ، نیرومندترین غریزه ای است که خداوند به انسان داده است. ارضای درست، سالم، شرعی ، قانونی و دوطرفه این غریزه ، سلامت جسمی، بهداشت روانی، بالندگی اخلاقی و شکوفایی معنوی را به ارمغان می آورد.
2. بهترین، پایدارترین و موثرترین راه ارضای غریزه جنسی ، ازدواج، آن هم ازدواجی دائم ، پایدار و موفقیت آمیز است. ازدواج دائم کانون آرامش ، امنیت خاطر، مودت و رحمت است. تعهد مقدسی که زن و شوهر به هم دارند و سرمایه گذاری گسترده و درازمدتی که برای شادکامی اعضای خانواده می کنند، رابطه جنسی آنها را از یک ارتباط کوتاه جسمی فراتر می برد و بهره های فراوانی از سلامت، شادابی و معنویت را به آنها می بخشد.
3. مهم ترین هدف ازدواج دائم به دنیا آوردن، تربیت، رشد و تعالی فرزندان و نیز شادی و تعالی فرزندان و نیز شادی و خوشبختی همه اعضای خانواده است. لازمه این همه، احساس عمیق امنیت در تمامی اعضای خانواده است؛ امنیتی که از ایمان به راستی، درستی ، وفاداری مهربانی و مسئولیت پذیری زن و شوهر به وجود می آید و سر بر می کشد.
4. توجه به دستگاه ها و تجهیزات پیچیده زن و مرد و به خصوص زن و هدف هایی که عقل و فطرت و دین از تشکیل خانواده می خواهند ، می رساند که برنامه اصلی خلقت، ازدواج دائم و تربیت فرزندان است؛ ازدواجی که قرآن از ان به عنوان «میثاق غلیظ» یاد کرده است.
5. تلاش همه افراد، پدران و مادران، مربیان و برنامه ریزان جامعه باید در جهت راه اندازی و سامان دادن ازدواج های دائم به صورت آسان ، آگاهانه و پایدار باشد. مسئولان حکومتی باید با هر نوع عامل تضعیف خانواده مبارزه جدی کنند.
6. عوامل تضعیف ازدواج های دائم فراوانند. مهم تر از همه مشکلات مادی و معیشتی مردم است. اسلام برخورداری از مسکن وسیع، مرکب راهوار، شغل ثابت و سالم، همسر، فرزندان ، مدیران و همکاران شایسته را عوامل سعادت میداند. فقر و تهیدستی ریشه دینداری ، پارسایی و اخلاق را می خشکاند.
بی اعتنایی به عوامل تحریک غریزه جنسی که در بسیاری از عرصه ها، موقعیت ها و رسانه های عینی و مجازی به چشم می خورند، ضعف آموزش های علمی همسرگزینی، کمبود امکانات و روش های درست برای انتخاب همسر جوانان، مشکلات فراوان قضایی و قانونی که هم زندگی های مشترک را دشوار می سازند و هم اگر طلاق ها را افزایش ندهند ، کم نمی کند؛ کمبود برنامه های آموزشی و درمانی برای کاهش ناتوانی ها و بیماری های جنسی و سرانجام درماندگی همه جانبه، در برابر افزایش نگران کننده اعتیاد به مواد مخدر همه و همه پایه های ازدواج های دائم را سست می سازند.
7. وقتی این عوامل حاضر و فعال باشند ، همین می شود که می بینیم: ازدواج ها به تاخیر می افتند و صدها هزار دختر و پسر مجرد تا مرز 30 سالگی ، طمع شیرین زندگی مشترک را نمی چشند، خانه ها به توپخانه ها تبدیل می شوند و سردی، سکوت و دوری عاطفی به جای گرمی و محبت و آرامش می نشینند، هزاران دختر و پسر جوان در آغاز زندگی مشترک از هم جدا می شوند و نیازمند و آسیب دیده در چرخه مجردان سرگردان قرار می گیرند و ما می مانیم و اندرزهای بدون پشتوانه اخلاقی با فشار بنیان کن غریزه جنسی که شوخی بردار نیست!
قوت بازوی پرهیز به خوبان مفروش
که در این خیل، حصارش به سواری گیرند
رابطه های جنسی پیش از ازدواج از سن نوجوانی ، به رغم انکار مدیران موقت، افزایش می یابند، تجاوز به پسران و دختران و زنان شدت می گیرد، خیانت های همسران، امنیت روانی متاهلان را از بین می برد و قتل های ناموسی را رقم می زنند.
آیا عاقلانه نیست در کنار برنامه ریزی جامع و منطقی برای افزایش ازدواج های دائم، استوار و پایدار ، به ازدواج موقت به عنوان راهکاری هر چند فرعی اما اسلامی، قانونی و دارای چارچوب و حساب و کتاب بیندیشیم و البته راه های سوء استفاده از آن را بشناسیم و به کار ببندیم.
باور کنید ازدواج موقت اگر خوب فهمیده و اجرا شود بنیان ازدواج دائم را بسیار محکم می کند. مگر نه اینکه هزاران جوان گرسنه جنسی و نیازمند در هر کوی و برزن وجود دارند و بدون اندک تعهدی با هر که راضی باشد، یا بتوان فریبش داد می آمیزند و هیچ حرمتی برای آموزه های اخلاقی و دینی را نگاه نمی دارند؟
پایبند کردن فردی که نمی تواند ازدواج کند یا صلاحیت ازدواج دائم را ندارد به ازدواج موقت که با ده ها قانون ریز و درشت خود او را در اردوگاه دین و اخلاق حفظ می کند، بهتر است یا چشم فروبستن به این همه انحراف و فساد جنسی آشکار و پنهان؟!
مگر باور نداریم این سخن مولای متقیان را که فرمود: «اگر متعه تحریم نمی شد احدی جز افرادی که سرشتشان منحرف است به زنا روی نمی آورد.»

دکتر محمود گلزار، روان شناس