آرامیس مشاور




خانواده اش را بشناس تا خودش را بشناسی

میزان وابستگی به خانواده چیزی است که باید قبل از ازدواج در مورد همسر آینده تان بدانید.
چطور همسر آینده ام را بشناسم ؟ این سوالی است که خیلی از کسانی که مرحله آشنایی یا نامزدی قرار دارند از روان شناس یا مشاور پیش از ازدواج خود می پرسند. این که طرف مقابل ما چه قدر به خانواده وابسته است هم از مواردی است که حتما باید قبل از ازدواج معلوم شود.
یکی از بهترین توصیه ها برای زوج ها در دوران نامزدی این است ، که تا حد امکان ، وقت خود را با خانواده همسر آینده شان بگذرانند و توجه به نوع برخورد پدر و مادر نامزدتان با یکدیگر، همچنین برخورد آنان با فرزندانشان ( به خصوص همسر آینده تان) اطلاعات زیادی به شما می دهد.

البته معمولاً در ایران خانواده ها از خودشان ویترین ارائه می دهند، اما به تدریج و با زیرکی می توانید شیوه های ارتباطی خانواده همسرتان را کشف کنید.
معمولاً از دو طریق می توان این کار را انجام داد. یا با توجه به مرزهای خانوادگی یا با توجه به سبک فرزند پروری.
1- مرزهای درون خانواده
یکی از چیزهایی که خانواده ها را با هم متفاوت می کند نوع مرزهایی است که درون هر خانواده وجود دارد. یعنی هر خانواده ای برای خودش تقسیم بندی کشوری دارد. این تقسیم بندی در ساده ترین شکلش به اندازه آدم های یک خانواده است.
مثلاً در یک خانواده فرضی پنج تا مرز وجود دارد: پدر، مادر، خواهر بزرگ تر ، خواهر کوچک تر، و پسر . هر خانواده ای از دو زیرمجموعه والدین و بچه ها هم تشکیل شده است.
این خانواده در یک قرار داد نانوشته توافق کرده اند هر کسی چه وظیفه ای در قبال خودش و خانواده اش دارد، چه آزادی هایی و چه محدودیت هایی دارد.
این مرزها هستند که معین می کنند پدر نان آور خانه باشد یا مادر، دخترها تا چه سنی می توانند لباس هم را بپوشند و پسر تا چه سنی می تواند کنار پدر و مادرش بخوابد.
توجه به مرزهایی که بین افراد وجود دارند، می تواند تربیت خانوادگی نامزدتان را نشان دهد و توجه به زیر مجموعه ها می تواند هم نشان دهد نامزد شما با چه کسی بیشتر در خانواده صمیمی است و هم ابهتش در خانواده پدری چه قدر است. مرزها می توانند در هم تنیده، بسته یا منعطف باشند.

الف) مرزهای درهم تنیده
این خانواده ها در بین روان شناسان خانواده به «خانواده با درهای باز» مشهور هستند. در این خانواده ها همه چیز شلم شورباست. بی قانونی مطلق. ملغمه ای که در آن هیچ کس خودش را پیدا نکرده است. همه به شدت به هم وابسته اند. مشق های بچه های کوچک را بیشتر وقت ها بچه بزرگ می نویسد، جای مشخصی برای خواب پدر و مادر در نظر گرفته نشده است یا اگر در نظر گرفته شده باشد کاربری های دیگری هم مثل محل بازی و احتمالاً خواب بچه ها را نیز پیدا کرده است، همه لباس همدیگر را می پوشند، دست همه در جیب همدیگر است و شماره رمز کارت بانک پدر را همه دارند.
این خانواده ها باعث فلج روانی بچه ها می شوند و باعث می شوند بچه هاهیچ وقت کاملا مستقل شدن را یاد نگیرند. بچه های این خانواده همیشه بچه و وابسته نگاه داشته می شوند و مهارت های ارتباط درست و یا احترام به حریم شخصی دیگران، هیچ وقت در این خانواده ها یاد گرفته نمی شود.
آیا نامزد شما از این خانواده هاست؟
در صورتی که نامزد شما چنین خانواده ای داشته باشد، اگر خانواده ، خود شما هم از این نوع هستید که هیچ، اما اگر این گونه نیست احتمال به وجود آمدن مشکل زیاد است و تصور کنید دو نفر که یکی از آنها از مرزهای در هم تنیده امده باشد و یکی از مرز بسته کاملا متفاوت است. مثلا زن دوست دارد توی جیب شوهرش دست کند اما مرد کاملا به مستقل بودن حریم ها معتقد است.
ب- مرزهای خشک و بی انعطاف
این یکی دقیقاً برعکس اولی است. در خانواده هایی که مرزبندی داخلی شان خشک است بیشتر با یک پادگان نظامی روبه رو هستیم . هر کس کار خودش را انجام می دهد. هیچ کس به هیچ کس کمک نمی کند؛ حتی اگر واقعاً عضو خانواده درمانده باشد. هیچ کس هیچ کس را تشویق نمی کند و هیچ کس دلش برای کسی نمی سوزد.
در این خانواده ها وظیفه هر کس خیلی خشک مشخص شده است.
مثلاً پدر در هر حال باید پول در بیاورد، مادر هر روز غذا بپزد ، پسر هر روز به مدرسه برود و در یک ساعت مشخص برگردد. دختر به دانشگاه برود و در همان ساعت مشخص شده برای پسر مدرسه ای، به خانه برگردد. این خانواده ها از نظر قدرت به یک پادگان نظامی و از لحاظ عاطفه به یک مجمع الجزایر خانواده نام شبیه هستند.
بچه هایی که در این خانواده ها پرورش می یابند، عزت نفس پایینی دارند و برای شروع رابطه صمیمانه با دیگران به شدت مستقل خواهند داشت.
آیا نامزد شما از این خانواده است؟
اگر شما و هم همسرتان از جنین خانواده هایی باشد احتمالاً می توانید با هم زندگی کنید. اما اگر ذهنیت شما با مرزهای باز کاملا شلخته و ذهنیت نامزدتان نظامی مابانه باشد نمی توانید با هم یک خانواده شاد را تشکیل دهید.
ج- مرزهای منعطف
خیلی از خانوده ها مرزهای شان نه کاملا در هم تنیده است و نه کاملا خشک است. خانواده هایی که مرزهای منعطف دارند در درجه اول مرزهای شان را مشخص کرده اند. یعنی خیلی واضح و روشن، هر کس وظیفه خودش را می دان دو کسی ابهام ندارد که چه کاره است.
مادر خانه می داند خرید تا کجای کار با اوست و از کجا آن طرف تر با پدر خانواده. در شرایط معمول کسی سلیقه خودش را به دیگری اعمال نمی کند و کسی لباس کس دیگر ار نمی پوشد. خلاصه این که هر کسی حریم خودش را درست و حسابی می شناسد و برای حریم دیگر اعضا هم احترام قائل است.
همه اینها یک «اما» دارد. در خانواده های سالم، در شرایط ضروری این مرزها و وظیفه ها قابل تغییرند. مثلا اگر در این خانواده وظیفه پسرها بعد از اتمام تحصیلات ، استقلال مالی تعریف شده بود، پدر عین احترام به این قانون می تواند یک سرمایه مالی هم برای شروع کار پسر در نظر بگیرد. در این خانواده ها مرزها با یک منطق خانوادگی تعیین شده اند، اما عاطفه می تواند این مرزها را جا به جا کند.
آیا نامزد شما از این خانواده هاست؟
اگر نامزد شما و خودتان در این خانواده ها پرورش یافته اند در این مورد مشابه هستید وگرنه لااقل باید نگاه تان را نسبت به ماهیت خانواده عوض کنید.

2- سبک فرزندپروری
یکی دیگر از راه هایی که می توان با آن خانواده نامزدتان را بشناسید سبک فرزند پروری آنهاست.
یادتان باشد معمولا در دوره نامزدی همه خانواده نامزدتان برای او کلاس می گذارند و با مهربانی رفتار می کنند. اما شیوه عمومی و واقعی رفتار خانواده را می توانید در رفتاری که والدین با خواهر و برادر های نامزدتان دارند دریابید.
معمولاً والدین از سه سبک فرزندپروری برای تربیت بچه های شان استفاده می کنند.
الف) روش دیکتانور مآبانه
روش اول روش دیکتاتور مآبانه است. خانواده هایی که از این روش استفاده می کنند فقط می گویند «بکن!» ، «نکن!» آنها همه رفتارهای بچه را زیر نظر دارند و مایل اند همه رفتارههی بچه دقیقاً مطابق با میل آنها باشد. کوچک ترین اشتباه بچه را با یک تنبیه وحشتناک جواب می دهند.
معلوم است که دیکتاتوربازی نمی تواند یک فرزند با عزت نفس بالا، سرسخت و دارای بهداشت روان بالا به وجود بیاورد.
اگر خانواده نامزدتان چنین حالتی داشت حتما مطمئن شوید نگرش نامزدتان چنین حالتی در مورد فرزندپروری یا رابطه با دیگران مانند خانواده اش نیست.
ضمن اینکه اگر خودتان هم از چنین خانواده هایی هستید باید برتاثیرات ناخودآگاه چنین تربیت غلطی آگاه و مواظب باشید روی خانواده ای که می خواهید تشکیل دهید ، اثر نگذارد.
ب) روش بی تفاوتی
دومین روشی که والدین برای به اصطلاح تربیت کردن بچه های شان استفاده می کنند بی خیالی است. خانواده هایی که فکر میکنند بچه خودش بزرگ می شودو ولنگارانه می گذارند بچه هر رفتاری را که خواست انجام دهد ، نمی توانند بچه هایی را تحویل جامعه بدهند که سرسختانه به زندگی نگاه می کنند.
این فرزندان معمولاً خیلی بی خیالانه به زندگی نگاه می کنند یا خیلی به همسرشان وابسته می شوند یا قدرت آن را ندارند یک زندگی مستقل را به وجود بیاورند. اگر نامزدتان در چنین خانواده ای پرورش یافته است حتما مطمئن شوید چنین نگرشی ونکارانه ای به زندگی ندارد یا در دوه هایی که از خانواده جداتر بوده مثلا دوره دانشجویی مستقل زندگی کردن را آموخته است.
ج) روش آزاد منشی
سبک سوم یعنی آزادمنشی می تواند زمینه رشد کودکان سرسخت را فراهم کند. والدین آزادمنش دقیقاً مثل جوامع دموکرات عمل می کنند. یعنی در درجه اول یک قانون کلی اما انعطاف پذیر برای بچه می ریزند تا در چارچوب آن عمل کند. اما در چارچوب همین قانون به بچه اجازه می دهند در همه تجربه ها نظر خودش دخیل باشد . این سبک از فرزند پروری قبل از هر چیز بچه ای به وجود می آورد که احساس استقلال می کند. اگر نامزد شما در چنین خانواده ای پرورش یافته است واقعاً می توانید روی او حساب کنید ، به شرطی که خودتان هم چنین تربیتی داشته باشید. وگرنه باید مطمئن شوید سبک های غلط فرزندپروری خانواده تان بعداً اثر منفی روی زندگی تان نمی گذارد.

سعید بی نیاز، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی