آرامیس مشاور




قوانین رسمی کشور درباره مراسم خواستگاری چه می گویند

اشنایی در چار چوب قانون
به تقاضا از یک زن به منظور ازدواج، خواستگاری می گویند. قانون مدنی در ماده 1034 به این موضوع پرداخته است . در این ماده آمده است که از هر زنی که خالی از موانع نکاح باشد؛، می توان خواستگاری کرد. مثلا محارم نسبی و سببی و یا زنان شوهر دار نمی توان خواستگاری کرد. زنانی که هم که در عده رجعیه (زمانی که پس از طلاق های قابل بازگشت، مرد می تواند به همسرش رجوع کند) هستند نیز قابل خواستگاری نخواهند بود. زنی که در دوره عده طلاق رجعیه به سر می برد، از آن جهت که حق رجوع به وی برای شوهرش به رسیمت شناخته شده است مانند زن شوهر دار دانسته شده و خواستگاری از وی از آن جهت که به مثابه تجاوز به حق رجوع کننده است، ممنوع است.

 

در اصطلاح فقهی ، عمل خواستگاری را «خطبه» نامیده اند. بنابراین به مردی که از زنی خواستگاری می کند، «خاطب» و به زنی که از وی خواستگاری می شود «مخطوبه»می گویند. خواستگاری قبل از مراسم عقد و اجرای ضیغه نکاح صورت می گیرد و چنانچه مورد قبول واقع شود ، فاصله میان خواستگاری و اجرای مراسم عقد را دوره نامزدی گویند. خواستگاری ممکن است به صورت صریح و روشن واقع شود، مانند آنکه به زنی گفته شود با من ازدواج می کنی؟ یا به صورت تعریض و کنایه باشد. شرایط صحت خواستگاری مانند هر عمل حقوقی دیگر تابع شرایط عمومی صحت است: طرفین باید قاصد و راضی باشند و برای توافقی که می کنند اهل محسوب شوند. علاوه بر شرایط عمومی صحت برای آنکه خواستگاری شده، ضروری است . این موانع در دو قسمت عمده قابل بررسی است.

1- ازدواج با کسی که حرام نباشد
ماده 1034 قانون مدنی در این باره بیان کرده است «هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد، می توان خواستگاری نمود.» ملاک صحت خواستگاری آن است که به هنگام خواستگاری ، امکان ازدواج با ان زن وجود داشته باشد. بنابراین حتی وجود مانعی که بی درنگ پس از خواستگاری برطرف می شود نیز از حرمت خواستگار نخواهد کاست. در صورتی که ازدواج با زنی حرام باشد، خواستگاری از او نیز حرام است؛ خواه حرمت دائمی باشد مانند عمه، خاله یا موقت مانند خواهر زن(پیش از آنکه نکاح خواهر قبلی منحل شده باشد)؛ همچنین است همسر دیگری. زنی که که در دوره عده طلاق رجعیه به سر می برد، از آن جهت که حق رجوع به وی برای شوهرش به رسمیت شناخته شده است مانند زن شوهردار دانسته شده و خواستگاری از وی از آن جهت که مثابه تجاوز به حق رجوع کننده است ممنوع است. خواستگاری قبل از مراسم عقد و اجرای صیغه نکاح صورت می گیرد و چنانچه مورد قبول واقع شود، فاصله میان خواستگاری و اجرای مراسم عقد را دوره نامزدی گویند.

2- زن خواستگاری دیگری نداشته باشد.
اگر چه اهل سنت به استناد تصریح احادیثی از پیامبر اسلام (ص) خواستگاری از دختری که خواستگار دیگری دارد را مطلقا حرام می دانند، اما ماده 1035 قانون مدنی با این استدلال که همان طور که طرفین حق برهم زدن نامزدی را دارند، خواستگاری از زنی که خواستگاری سابق را قبول کرده است، بلامانع دانسته و تصریح کرده در وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند؛ اگر چه با قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد ...» بنابراین هر گاه خواستگاری از زنی که خواستگار دیگری را قبول کرده است به ازدواج انجامید، عدول ضمی از نامزدی پیشین تلقی شده و ازدواج صحیح است و برای زن و خواستگار جدید مسئولیتی ندارد.

مسئولیت ناشی از خواستگاری غیرمجاز
در صورتی که در اثر خواستگاری غیرمجاز ضرر و خسارت های مادی و معنوی به زن وارد شود حتماً می توان از باب مسئولیت مدنی خسارت وارده را از مرد مطالبه کرد. همچنین اگر خواستگاری غیرمجاز را در برخی شرایط بتوان به عنوان تعریض و مزاحمت و انجام اعمال خلاف شئون زن تلقی کرد، با استناد به ماده 619 قانون مجازات اسلامی می توان مرد را به مجازات مقرر معین جسمی از دو تا شش ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم کرد.

خواستگاری غیر مجاز
هر کس آگاهانه و به عمد به خواستگاری زنی برود که خواستگاری از او ممنوع است و در نتیجه این عمل زیانی به دیگری وارد شود، خواستگاری غیرمجاز انجام داده است.

خواستگاری در جواع دیگر
در بسیاری از جوامع غربی ،خواستگاری اغلب از سوی پسر انجام می شود. گفته می شود در بریتانیا و ایرلند، 29 فوریه که با عنوان روز پریدن نام گذاری شده است، زمانی است که یک دختر می تواند از یک پسر خواستگاری کند (29 فوریه در تقویم گرگوری، شصتمین روز سال کبیسه است و تا پایان سال 306 روز باقی است. هر سال گرگوری که روز 29 فوریه را داشته باشد، سال کبیسه است. این روز فقط هر چهار سال یک بار پیش می اید.
ملکه ویکتوریا- به عنوان پادشاه بریتانیا ، - در این روز از پرنس آلبرت خواستگاری کرده است.
فنلاند نیز رسوم مشابهی با بریتانیا برای خواستگاری دارد. به علاوه اینکه در این کشور رسم است که وقتی پیشنهاد ازدواج یک دختر از سوی پسر رد می شود، انتظار می رود پسر به عنوان جبران، پارچه کافی برای دوختن یک دامن برای او بخرد. اگر چه در این کشور نادر است که یک دختر به صورت تصادفی از یک پسر خواستگاری کند. همچنین گزارش شده است که خواستگاری دختران از پسران در این کشور در سال های اخیر افزایش یافته است.
همچنین در بیشتر فرهنگ ها رسم بر این است که پسر قبل از پیشنهاد ازدواج به دختر، از پدر او اجازه می یگرد.

پارسا آذری، کارشناس ارشد حقوق مدنی