فرهنگ سنتی و سنت فرهنگی
یکی از مهمترین محیط هایی که پسران و دختران جوان می توانند فرد مورد نظرشان را برای ازدواج انتخاب کنند، خویشاوندان پدری و مادری هستند.پ سری که دختر عموی خود را برای ازدواج برگزیده که به خوبی می داند که دختری را برای ازدواج برگزیده که او را از کودکی می شناسد و تقریبا با خلق و خو و صفات شخصیتی اش آشناست . شاید همین آشنایی بلندمدت سبب شده است که در باور عامه اینوع ازدواح را ازدواجی آسمانی بدانند.
ازدواج فامیلی تنها منحصر به دختر عموها و پسر عموها نیست بلکه نسبت های متعدد دیگری ممکن است بین دختر و پسر برقرار باشد را نیز در بر می گیرد، همچون دخترخاله ها و پسر خاله، دختر دایی و پسر عمه و نوه خاله و نوه دایی و ... اما در همه جوامع و فرهنگ ها همچون ایران این نوع ازدواج توصیه نمی شود و در برخی از فرهنگ ها غیرمعمول، اما قانونی و در برخی از فرهنگ ها از لحاظ قانونی ممنوع است.
با این وجود ، براساس تحقیقات صورت گرفته از سوی مردم شناسان، حدود 10 درصد از ازدواج های صورت گرفته در سراسر جهان بین خویشاوندان نزدیک منعقد می شود. این نوع ازدواج در خاورمیانه رایج تر از دیگر نقاط جهان است، به گونه ای که در برخی از کشورهای این منطقه ، بالغ بر نیمی ازدواج ها را شامل می شود.
در اواخر قرن بیستم ، میانگین ازدواج های فامیلی در بیشتر نقاط جهان کاهش یافته است. به این دلیل که این نوع ازدواج تقریبا دیگر یک سنت فرهنگی در این مناطق نیست، اما مزایای اقتصادی و اجتماعی آن در این کشوها هنوز نیز مهم ارزیابی می شود. در بخشی از مناطق آسیای جنوبی، افزایش تقاضا برای مهریه و جهیزیه موجب مشقت های اقتصادی فراوانی شده است و در برخی از ایالت های شمالی هند، مرگ ناشی از مهریه و جهیزیه اتفاق افتاده است.
در جایی که این ازدواج مجاز باشد به عنوان یک انتخاب معقول در نظر گرفته می شود. افزایش ازدواج فامیلی در غرب به دلیل مهاجرت آسیایی ها و آفریقایی هاست. البته به نظر می رسد که در بلندمدت به دلیل کاهش تعداد اعضای خانواده ها ازدواج فامیلی کاهش می یابد زیرا فردی را برای ازدواج ندارند.
همچنین میزان این نوع ازدواج در ایران تقریبا درصد بالایی را شامل می شود. به گفته سولتکسن، مردم شناس، منابع تاریخی نشان می دهند که ازدواج بین خویشاوندشان به صورت سنتی در ایران انجام می شده است. او معتقد است که ایرانیان برای ازدواج با خویشاوندان ترجیح زیادی داشته اند. اما برخلاف جوامع دیگر خاورمیانه، ایرانی هیچ گونه ترجیحی برای ازدواج یک مرد با دختر عمویش نداشته اند. به گزارش مردم شناسانی همچون بارت ، برادبورد در یکی از تحقیقاتش دریافت که در برخی از عشایر ایران میزان ازدواج فامیلی 37 درصد است.
علت ها و مزایای ازواج فامیلی
مهم ترین علت ازدواج های فامیلی که جامعه شناسانی همچون بیتلز در سال 1994 بر شمرده اند، عبارتند از:
• سنت قوی خانوادگی برای ازدواج فامیلی: در بیشتر مناطقی که میزان ازدواج فامیلی بالاست، در بین نسلی های گوناگون در آن منطقه سنت ازدواج با خویشاوندان وجود داشته و هنوز هم عاملی مهم برای این اقدام است. این سنت چنان نیرومند است که افراد یا توانایی مخالفت با آنرا ندارند و یا هزینه ای که باید برای مخالفت با آن بپردازند، بسیار زیاد است. اگر چه در سال های اخیر با تغییر نگرش نسل های جدید، مخالفت با این سنت افزایش یافته اما با مروری بر آمار ازدواج های فامیلی در این مناطق، می توان دریافت که هنوز این سنت جایگاه خاصی در انتخاب همسر دارد.
• حفظ ساختار و دارایی خانواده: این عامل در بین اقوام ثروتمند و دارای جایگاه اجتماعی بالا مهم ترین انگیزه برای تشویق ازدواج های فامیلی است. خانواده های سنتی که میراث دار جایگاه اجتماعی و ثروت خاندانشان هستند و خود را موظف به حفظ این ساختار و دارایی می دانند، از این مسئله هراس دارند که ممکن است فردی که خارج از شبکه خانوادگی آنهاست به وسیله ازدواج به درون خانواده شان وارد و موجب تخریب ساختار خانوادگی آنها شود و میراث خانوادگی آنها را از خانواده بیرون ببرد.
• تقویت کردن پیوندهای خانوادگی: برخی از خانواده های سنتی به این دلیل که می خواهند روابط خویشاوندی شان را استحکام بخشند، فرزندانشان را ترغیب یا مجبور به ازدواح فامیلی می کنند. امروزه این عامل نسبت به دو عامل پیشین از نیرومندی کمتری برخوردار است و بیشتر در جوامعی بروز می کند که سنت هنوز نقش نیرومندی در روابط انسانی دارد.
• مزیت های اقتصادی: در برخی از کشورهای آسیایی همچون هند که ازدواج هزینه اقتصادی زیادی را برخانواده ها تحمیل می کند، مزیت های اقتصادی ازدواج فامیلی جزو مهم ترین انگیزه ها برای این اقدام است. خویشاوندان بودن می توانند از دادن مهریه بالا یا جهیزیه گران قیمت طفره بروند.
• رابطه صمیمی تر بین زن و شوهر: از آنجا که زوجی که با هم خویشاوند هستند از کودکی همدیگر را می شناسند و احتمالا از دوران کودکی رابطه صمیمانه ای میان آنها برقرار بوده است، پس از ازدواج با یکدیگر این صمیمیت تداوم می یابد برخی از این افراد که در طول زمان به یکدیگر علاقمند می شوند و در جوانی خواستار ازدواج با هم هستند، به دلیل شناخت بهتر یکدیگر می توانند رابطه مناسب تری با هم داشته و از مشکلاتی که زوج های دیگر به دلیل عدم شاخت یکدیگر با آن مواجه هستند، دور باشند.
• ثبات بیشتر ازدواج: براساس آمارهای موجود در کشورهای گوناگون، نرخ طلاق در افرادی که ازدواج فامیلی دارند، پایین تر از دیگران است. ثبات بیشتر ازدواج در این افراد می تواند دلایل متعددی همچنین دخالت موثر خانواده ها در اختلافات شدید زناشویی، آشنایی بیشتر زوج ها با یکدیگر و میزان سازگاری بیشتر زوج ها به دلیل داشتن تناسب فرهنگی و اعتقادی، سنتی بودن خانواده ها و فبیح دانستن طلاق و غیره داشته باشد.
مهدی ملک محمد، کارشناس ارشد روان شناسی
