آرامیس مشاور




چگونگی مواجهه خانواده با فرد طلاق گرفته

تومقصری؟
وقتی یکی از اعضای خانواده با فرایند طلاق روبه رو می شود. در واقع همه اعضای خانواده تحت تاثیر فرایند طلاق پس از آن قرار می گیرند. در این مواقع می توان گفت خانواده با یک بحران روبه رو شده است. بحران در خانواده عبارت است از موقعیتی غیرقابل تصور و غیرقابل پیش بینی که در زندگی خانواده اتفاق می افتد. طلاق یکی از اعضا نیز به نوعی بحران محسوب می شود زیرا فرایندی استرس زاست. خانواده ها نیز، بسته به بافت فرهنگی و اجتماعی خود شیوه های مطلوب و نامطلوبی برای برخورد با فرد مطلقه در پیش می گیرند، که در این مقاله به مرور آنها پرداخته ایم.

برخوردهای نامناسب
بسیار مشاهده می شود برخی از خانواده ها به صورت عمدی و غیر عمدی، دست به کارها و برخوردهایی می زنند که نه تنها به فرد طلاق گرفته کمک نمی کند، حتی باعث تشدید مشکل و ایجاد رنجش بیشتر می شود. برخوردهایی مانند:
• انکار یا تحریف مشکل. به طور مثال طلاق را نپذیرد یا دائماً به فرد بگوید بالاخره باید زمانی برگردی! این نوع برخورد تشدید فشار بر فرد می شود.
• مقصر جلوه دادن فرد . به طور مثال در فرآیند طلاق، علت و عامل اصلی طلاق را او بدانیم، در حالی که عموماً در طلاق هر دو نفر سهم دارند.
• قربانی جلوه دادن . به طور مثال ، به او بگوییم فرد ضعیفی بوده است و باید می جنگید ؛ که باعث کاهش اعتمادبنفس فرد می شود.
• خشم و پرخاشگری. چون فرد را عامل بدبختی و مشکل خانواده می دانیم ، دائماً به او تندی کنیم یا حتی او را مورد توهین قرار دهیم. این نوع برخورد بسیار مخرب است.
• عجله و تندی . به فرد مهلت ضرب الاجلی برای تصمیم گیری نهایی بدهیم، که نهایتاً منجر به تصمیم گیری غلط فرد می شود.
• طعنه و کنایه و غیر مستقیم صحبت کردند. خواسته ها و حرف های خود را به شخص دیگری بگوییم تا فرد طلاق گرفته متوجه منظور ما شود، در حالی که این کار باعث رنجش فرد می شود.
• دخالت بیش از حد . بگوییم تو تصمیم طلاق گرفتی پس از این به بعد باید بنشینی و مابقیه کارها را انجام دهیم. این برخورد باعث می شود فرد احساس عدم استقلال کند.
• عدم حمایت به فرد بگوییم چون تصمیم به طلاق گرفتی همه کارها را باید خودت انجام دهی؛ این مسئله باعث احساس تنهایی بیشتر فرد طلاق گرفته می شود.
• بی اعتمادی . با بیان این جمله که دیگران از این به بعد مزاحم تو می شوند پس باید در خانه بمانی و حق بیرون رفتن تنها را نداری! این بی اعتمادی برای شخصی که تا چند وقت پیش زندگی مستقلی داشت،خیلی سخت است.
• ترغیب به ازدواج مجدود . بگوییم زنت قدر تو را ندانست باید هر چه سریع تر ازدواج کنی تا به همه بفهمانی بهتر از این می توانی زندگی کنی! این در حالی است که افراد طلاق گرفته به سرعت امادگی پذیرش زندگی دیگری را ندارند.

برخورد مناسب
1- شرایط را به صورت واقع بینانه بپذیرید
در ابتدای کار اگر می خواهید برخوردی کارآمد با مسئله طلاق داشته باشید، باید به سرعت بپذیرید ناگزیر به مبارزه با یک موقعیت و در واقع یک بحران هستید. گرچه ممکن است در ابتدا دچار شوک و ناراحتی شدید شوید ، بهتر است شروع به تجدید انرژی و بهره برداری از منابع لازم برای اقدامات عملی کنید. عدم پذیرش وانکار شما با فرایند طلاق عضو دیگر خانواده، باعث تشدید فشار بیشتر بر همه اعضای خانواده می شود.

2- بدانید این مشکل همه خانواده است
از همین ابتدا بگویم منظور این نیست که در امور شخصی فرد طلاق گرفته دخالت کنید. منظور این است که برای مقابله کارآمد بهتر است به جای مقصر جلوه دادن و احساس گناه و سرزنش در فرد طلاق گرفته و بیان جملاتی که فرد فکر کند تنها عامل بحران خانواده است، مشکل (طلاق) را به عنوان مشکل کل خانواده ببینید و با تقسیم مسئولیت و ابراز همدردی ، حس فشار ناشی از عامل بودن بحران خانوادگی را در فرد کاهش دهید. تلاش خانواده باید در جهت زدودن همه عوامل استرس زا به کار گرفته شود. برای این کار مثلاً می توانید بگویید ، «فکر نکن باعث بدبختی خانواده شدی، این مسئله ای است که پیش آمده و همه ما برای آن حل آن بسیج می شویم؛ تو جزئی از این خانواده هستی و مشکل تو ، به همه ما مربوط می شود پس اگر کمکی خواستی، بیان کن»

3- برفرآیند حل مسئله تاکید کنید
برای برخورد صحیح و کارامد با فرآیند طلاق، سعی کنید به جای برخوردهای هیجانی و به دور از زیاده روی در احساسی شدن، به دنبال راهکارهای حل مشکل باشید . بدانید فرایند طلاق و پس از آن، بسیار طولانی و سخت است و در هر مرحله آن ، نیاز به تدبیر و اندیشه هست. پس رویکردی مسئله دار داشته باشید.

4- صبر و بردباری داشته باشید.
در زمان بحران و ایجاد مشکل برای یکی از اعضای خانواده مانند طلاق، بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند آرام بودن، صبور بودن و شکیبا بودن هستید. بدانید در سایه شکیبایی و صبر می توانید بهتر بیندیشید که این هم اندیشی لازمه تعاون و همراهی با فرد طلاق گرفته است.

5- مهربان و حامی باشید.
بدانید فرد طلاق گرفته صرف نظر از هر گونه واکنش شما ، دوران سختی را طی می کند و با احساسات منفی مانند تردید ، تقصیر، گناه اضطراب و غمگینی روبه روست. در این مواقع بهتر است قطع نظر از این که موقعیت سهل یا دشوار است، تعهدات خود را نسبت به او به روشنی بیان کند و در ابراز محبت کلامی و غیرکلامی و حتی ستایش و تمجید یکدیگر بسیار سخاوتمند باشید.

6- مراقب بیان خود باشید
به جای دوری کردن از فرد طلاق گرفته و اجتناب از برقراری رابطه با او به بهانه تنها گذاشتن او یا عدم دخالت ، سعی کنید با فرد یه صورت روشن و واضح صحبت کنید و ضمن حفظ حرمت یکدیگر بدانید چه چیز را در چه زمانی ادا کنید و از صحبت کردن زیاد، درباره موضوعاتی که مربوط به فرد طلاق گرفته است یا از بیان آن نارحت می شود، اجتناب کنید.

7- از منابع لازم استفاده کنید
فرایند طلاق و مسائل پس از آن نیازمند منابعی برای مقابله کارآمد است در این فرایند فرد طلاق گرفته را با استفاده از منابع درون خانوادگی (مانند منابع مادی و ارتباطی) و همچنین منابع خارجی (مانند مشاروه های تخصصی) کمک کنید.

8- استقلال فرد را به رسیمت بشناسید
به یاد داشته باشید فرد مورد نظر قبل از طلاق در زندگی زناشویی خود حریم خصوصی داشته و به گونه یا احساس استقلال می کرده است و اگر شما به هر نحوی (از پرسیدن سوالات خصوصی تا محدود کردن بیش از حد رفت و آمد ) باعث خدشه دار کردن احساس استقلال در فرد شوید، در واقع به او ضربه می زنید. یکی از مشکلات اکثر افراد طلاق گرفته نیز همین مسئله است؛ یعنی از دست دادن استقلال فردی.

9- خواسته های خود را صریح و واقع بینانه بیان کنید
طبیعتاً با ورود فرد طلاق گرفته به خانواده، بخشی از کارکردها و فرایندهای کل خانواده نیز دست خوش تغییر می شود و شاید شما به خاطر مسائل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و شرعی، خواسته هایی از فرد طلاق گرفته داشته باشید. نحوه بیان شما، که بهتر است به صورت فردی، شفاف و روشن باشد، در میزان پیگیری فرد طلاق گرفته اثر دارد. اما از آن مهم تر ، نوع خواسته شماست؛ یعنی این خواسته نباید غیرمنطقی و به دور از در نظر گرفتن خصوصیات طرف مقابل باشد. زیرا با مقاومت و گاه تندی روبه رو خواهید شد. بهتر است در بیان خواسته ها به یک توافق برسید.

10- بر روابط او با فرزندش احترام بگذارید.
گاه مشاهده می شود برای کمک به فرد طلاق گرفته به او پیشنهاد می شود با فرزندش، که نتیجه ازدواج قبلی بوده، هیچ ارتباطی نداشته باشد تا کمتر به مشکل برخورد کند. این در حالی است که حس پدری /مادری از همسری کاملا متفاوت است و اگر چه فرد با همسرش رابطه خوبی نداشته و نمی خواهد با او ارتباط داشته باشد، همچنان به فرزند خود علاقه مند است. همچنین در طرف دیگر، این فرزند است که حق دارد از وجود هر دو نفر یعنی پدر و مادر بهره ببرد. پس با در نظر گرفتن شرایط، زمینه های برقراری ارتباط با فرزند را برای فرد طلاق گرفته فراهم کنید.

11- برای ازدواج مجدد فرصت بدهید.
عموماً در فرهنگ خانواده های ایراین به خصوص برای مردان طلاق گرفته ، سعی می کنند هر چه سریع تر ، او را به ازدواج مجدد ترغیب کند. این در حالی است که فرد طلاق گرفته برای رویارو شدن با گذشته بد خود و فاصله گرفتن از آنها، نیازمند یک فرصت است (حداقل برای چند ماه) و پس از آن توان فکر کردن برای ازدواج مجدد را دارد. پس این فرصت را محترم بشمارید. حتی پس از آن نیز اگر فرد به هر دلیل آمادگی نداشت ، بهتر است با بیانی همدلانه، حمایت های لازم را از او انجام دهید.


محمد ترکمان، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی