اگر فهمیدید فرزند نوجوانتان با جنس مخالف رابطه دارد چه کار کنید؟
«نوجوانی» یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی انسان هاست. هویت یابی در این سنین شروع می شود و تا مدت ها ادامه دارد. از یک سو نوجوان تکلیف خودش را با خودش نمی داند و هر روز یک برنامه جدید برای آینده اش دارد، از سوی دیگر تغییرات هورمونی و فرآیندهای رشد موجب می شود که دچار مشکلاتی با خانواده اش، دوستان و جامعه شود. احتمالاً خانواده هم متوجه این بحران هستند. بعضی ها به خوبی از پس مدیریت دوره نوجوانی برمی آیند. اما بعضی اوضاع را خراب تر می کنند، ارتباط شان را با فرزندشان از دست می دهند و در نهایت تاثیر عمیقی روی آینده اجتماعی – ارتباطی- شغلی فرزندشان می گذارند. شاید یکی از چالش برانگیزترین اتفاق ها برای خانواده ها در این دوره ، برقراری ارتباط عاطفی با جنس مخالف است. آن ها نمی دانند که با این وضعیت چگونه روبه رو شوند و عموماً کار را خراب تر می کنند. این مطلب، راه های چگونگی رویارویی با این وضعیت است.

آیا برقراری ارتباط در این سنین درست است؟
احتمالاً در دسترس ترین پاسخ خانواده ها به این سوال این است که جلوی این حرکت را بگیرند. بعضی از خانواده ها این اتفاق را خط قرمز خانوادگی خود می دانند و با نوجوانی که ارتباط برقرار کرده بدترین واکنش ها را نشان می دهند. کلینیک های مشاوره و روان شناختی با دختران و پسران نوجوان مضطرب و نگرانی که به علت برقراری ارتباط سرکوب شده، اعتمادبنفس و آرامش خود را از دست داده اند، غریبه نیستند. واقعیت این است که از لحاظ روانی و فیزیولوژیکی ، خیلی عجیب نیست که در این سنین نوجوانان تمایل به برقراری ارتباط عاطفی داشته باشند. یعنی بعد از شروع بلوغ و ترشح هورمون های جنسی در دختر و پسر، تمایلات دگرجنس خواهانه هم در آنها شکل می گیرد. نوعی نیاز به برقراری ارتباط عاطفی و هیجانی و نیز ازتباط جسمی. این یک فرآیند طبیعی است و تا قرن های متمادی انسان ها وقتی به سن بلوغ می رسیدند اقدام به برقراری ارتباط برای زندگی مشترک می کرده اند. بنابراین این که نوجوانی تمایل به برقراری ارتباط داشته باشد، یا عاشق بشود و یا در ذهنش به این موارد فکر کند، اصلاً چیز عجیبی نیست. خیالتان را راحت کنم، به سلامت روان نوجوانی که به این حور چیزها فکر نمی کند ، باید شک کرد!

چه واکنشی نشان دهیم؟
وقتی از رابطه نوجوانتان با جنس مخالف آگاه شدید، این کارها را انجام دهید:

1. ارتباط خودتان را با فرزندتان حفظ کنید
این اصل، مهمترین اصل تربیت فرزندان است. والدین باید به گونه ای با نوجوان تعامل کنند که خانواده مهمترین منبع ارتباطی برای او باشد. در واقع خانواده ای در تربیت فرزندش موفق شده است که فرزند نوجوانش اگر رابطه ای برقرار کرد یا تمایل به فردی داشت، آن را ابتدا با والدین یا حداقل یکی از والدین در میان بگذارد. نوجوان زمانی می تواند این کار را انجام دهد و خانواده را در جریان بگذارد که مطمئن باشد واکنش خانواده نسبت به این ماجرا وحشتناک نخواهد بود. مثلا اگر نوجوان متوجه باشد که با فهمیدن خانواده، دوره پر تنشی شروع خواهد شد، سرکوب می شود، مورد خشونت قرار می گیرد یا سرزنش ها و اضطراب های جدیدی برایش شروع خواهد شد، ترجیح می دهد اساساً قید اطلاع رسانی به خانواده را بزند. چنین نوجوانی مستعد آسیب در روابط عاطفی است و به واسطه این که پشتوانه تجربی و حمایتی و آموزشی ندارد، احتمالا دچار مشکلات در رابطه و یا حتی سوء استفاده خواهد بود.
نوع دوم خانواده هایی هستند که با مطلع شدن از این ارتباط ، اصولاً شروع به نصیحت و سرزنش می کنند و تلاش می کنند که ارتباط نوجوانشان را قطع کنند. نتیجه این که شاید موفق شوند که فرزندشان را از ادامه ارتباط منصرف کنند، ولی مشکل این جاست که احتمالاً نوجوان در تجربه های بعدی ترجیح می دهد که خانواده را در جریان این اتفاق ها قرار ندهد.
نوع سوم خانواده هایی هستند که بعد از فهمیدن ماجرا ، به احساس نوجوانشان احترام می گذارند. او را برای این ارتباط سرزنش نمی کنند. این خانواده ها آگاهانه سعی می کنند که ارتباط شان را با فرزندشان حفظ کنند تا نوجوان بتواند به راحتی مشکلاتی که پیش می آید را با آن ها در میان بگذارد. ولی در عین حال تلاش می کنند فرزندشان را راهنمایی کنند، این راهنمایی به معنای نصیحت نیست، بلکه آن ها واقعیت های موجود را درباره ارتباط های نوجوانی می گویند. مثلا همان قدر که به احتمال بی ثباتی این رابطه ها اشاره می کنند، به جذاب بودنشان هم اشاره می کنند، به این که کنجکاوی نوجوان را بر می انگیزاند.

2. با نوجوانتان صادقانه صحبت کنید
آمارها نشان می دهند که نوجوانان بیشترین اطلاعات ارتباطی را از همسالان خود می گیرند و تنها درصد کمی را از والذین می گیرند، این در حالی است که همسالان همیشه اطلاعات مبهمی از این گونه روابط دارند و والدین مشخصاً ذقیق ترین اطلاعات را دارند. بنابراین نسبت به روابط ، هیجان ها و احساس هایی که افراد می توانند در این دوره تجربه کنند، با نوجوانتان حرف بزنید و اطلاعات دقیق به او بدهید. سعی نکنید اطلاعات دلهره آور در اختیار او قرار دهید، این که اینگونه روابط موجب بدبختی آدم ها می شود یا ایجاد احساس گناه در نوجوان کمکی به مدیریت این وضعیت نمی کند. منصف باشید و اطلاعات دقیق در اختیارش قرار دهید.

3. پذیرش تان را بالا ببرید
منظورم این نیست که هر اتفاقی افتاد با آغوش باز بپذیرید، نه پذیرش یعنی این که آرامش خود را بالا ببرید. نوجوانی که با مسئله روبه رو شده ، خود به اندازه کافی استرس و تنش دارد، بهتر اسن شما با آرامش تان، وضعیت روانی فرزندتان را بیشتر دچار تنش نکنید . لزومی ندارد در ان لحظات شروع کنید به پیش بینی های که از این رابطه کرده بودید، این که این رابطه از اول اشتباه بوده است . جو حمایتی خانواده را به گونه ای پیش ببرید که فرزندتان به خانواده اعتماد کند. آن قدر پذیرش داشته باشید که نوجوانتان بتواند اتفاق های عجیبی که برایش اتفاق افتاده را با شما در میان بگذارد. در واقع خانواده باید اولین حریم امن نوجوان باشد.

4. کنترل نکنید.
بعضی از خانواده ها تمام تلاش خود را می کنند که فرزند نوجوانشان را کنترل کنند. چک کردن گوشی، زیرورو کردن وسایل شخصی اش برای پیدا کردن نشانه های خطر! یا پیگیری کردن کارهای روزمره زندگی نوجوان ، نوجوان ها متوجه این کنترل ها می شوند. آن ها (و در کل همه انسان ها) نسبت به کنترل شدن حساس هستند. کنترل ارتباط را قطع می کند، اعتماد را از بین می برد و نوجوان را از خانه گریزان می کند. به حریم شخصی نوجوان احترام بگذارید، ولی همیشه خود را برای شنیدن حرف های نوجوانتان درباره رابطه عاطفی اش آماده کیند.

5. خط قرمزها را مشخص کنید
به جای تهدیدها یا نصیحت های مکرر، با در نظر گرفتن وضعیت خانوادگی ، خط قرمزهایی را برای این ارتباط مشخص کنید. محدودیت های خانوادگی را با او در جریان بگذارید. محدودیت هایی مثل محدودیت های زمانی ارتباط، استفاده تلفنی و ... حتی می توانید محدودیت رابطه جنسی را با قاطعیت با ان ها در میان بگذارید. متاسفانه خانواده ها از صحبت کردن در این موارد به شدت گریزان هستند و چه بسا می ترسند که با صحبت کردن در این باره فایل هایی در ذهن نوجوان باز کنند که فرزندشان قبلا توجهی به ان ها نداشته است . اگر تا این زمان آموزش جنسی به فرزندانتان نداده اید، سعی کنید به شیوه های مختلف او را آگاه سازید. مثلا می توانید کتاب های خوبی در این باره برای هدیه دادن به فرزندتان پیدا کنید

6. با دوست فرزندتان ارتباط برقرار کنید
در صورتی که مقدور باشد، با فردی که فرزندتان با او دوست شده، آشنا شوید . او را به خانه یا به یک گردش چند ساعته در شهر دعوت کنید. حسن نیت تان را هم به فرزندتان و هم به دوستش ثابت کنید و نشان دهید که به احساس آن ها احترام می گذارید و با این کار مدیریت بیشتری روی ارتباط آن ها خواهید داشت. با این کار احتمالاً آن ها مخفی کاری نمی کنند و مشکلاتشان را با شما در میان می گذارند. خطوط قرمز را رعایت می کنند و طبق اصول خانوادگی شما پیش می روند.
این شکل از ارتباط عموماً برای خانواده ها بسیار سخت است ، مخصوصا اگر دخترشان در ارتباط باشد. ولی واقعیت این است که با جنگ و دعوا و تنش کاری پیش نمی رود.

غلامرضا میناخانی، کارشناس ارشد روان شناسی