آرامیس مشاور




تاثیر جایگزینی بازی ای رایانه ای به جای بازی های فعال کودکانه

رقیب بد طینت!
بررسی های در سال های اخیر بیانگر این مطلب است که کودکان دو تا هفت ساله به طور متوسط سی و چهار دقیقه در روز از رایانه استفاده می کنند که این زمان با افزایش سن طولانی تر می شود. اما آیا فناوری رایانه زندگی کودکان را بهبود می بخشد؟ آیا جایگزین شدن بازی های کامپیوتری به جای بازی های فعالانه کودکانه ، مناسب است؟ بازی های رایانه ای چه اثرات مثبت و منفی در رشد کودکان دارد؟ برای کنترل میزان استفاده از بازی های رایانه ای چه باید کرد؟ پاسخ این سئوالات را در این مطلب خواهید یافت.

بازی های رایانه ای که دارای تصاویر دو بعدی و اخیراً نیز سه بعدی است با استفاده از تصاویر پر تحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را به کودکان تشنه جنب و جوش ارزانی می کند و همین جاذبه ، روان و جسم آنان را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.
بازی های رایانه ای محاسنی دارد، از جله اینکه در برخی موارد یادگیری را آسان و توجه بچه ها را جلب می کند ؛ با رایانه هر جند بار که بخواهند ، می توانند موضوعی را ببینند و مرور کنند؛ به کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را تمرین کنند ؛ باعث هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف کودک می شود؛ کودک بدون کثیف کردن لباس ها و اطراف می تواندخود را سرگرم کند.
با این توصیف بازی های رایانه ای، آسیب های قابل توجهی نیز دارد که می توان این آسیب ها را در دو منظر کلی جسمی و روان شناختی گنجاند.

آسیب های جسمی
چشمان کودک به دلیل خیره شدن مدام به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض می شود. مشاهدات نشان داده است نوجوانان چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند چه اندازه از لجاظ بینایی و ذهنی برخود فشار می آورند. همچنین به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت ساعت ها می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن ، کتف ها و مچ ها دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است. ایجاد تهوع وسرگیجه ، خصوصاً در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض استفاده طولانی مدت از بازی های رایانه ای است.

آسیب های روان شناختی
مهم ترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اکثر آنهاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد. تحقیقات نشان می دهد که تاثیر بازی های رایانه ای بر رفتار خشونت آمیز کودکان و نوجوانان به وجود چند عامل بستگی دارد .
اولین عامل اینکه درجه شدت خشونت در بازی چه اندازه است.
دوم، توانایی کودک برای تشخیص و تمیز بین دنیای تخیلی و واقعی زندگی است.
عامل سوم ، قدرت کودک برای مهار کردن تمایلات و انگیزه های وجودی است
عامل چهارم؛ چارچوب ارزشی است که کودک در ان رشد کرده است یا هم اکنون زندگی می کند و نیز ارزش هایی که در متن و محتوای بازی مستتر است.
به همین دلیل در چند سال اخیر به دسته بندی بازی های رایانه ای متناسب با شرایط سنی پرداخته اند. والدین علاوه بر این ملاک، باید ارزش ها و ویژگی های شخصیتی فرزند خود را در انتخاب نوع بازی ، مدنظر داشته باشند. همچنین کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها در گیرند، درون گرا می شوند، در جامعه، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان هستند. روحیه انزواطلبی باعث می شود کودک از گروه همسالان جدا شود ، که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است. در این بازی ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می کند. قدرت تخیلش کمتر می شود. از دیگر اثرات منفی بازی ها یارانه ای ، افت تحصیلی است. بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف این بازی ها می کنند. حتی بعضی از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقت های تلف شده را هم بدین صورت جبران می کنند.
توصیه به والدین
این چند پیشنهاد را برای کاهش اثرات منفی بازی های رایانه ای فرزندتان اجرا کنید.
• در انتخاب بازی دقت کنید: اگر چنانچه قرار است فرزندتان از بازی های رایانه ای استفاده کند، بهتر است بازی های تصویری خلاق که باید به وسیله آنها، معماهایی را حل کنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار دهید. همچنین در انتخاب نوع بازی ، برچسب هایی که محدوده سنی کاربر را تعیین کرده ،دقت کنید و بازی متناسب با سن و ویژگی های شخصیتی فرزند خود انتخاب کنید.
• میزان بازی را محدود کنید: قبل از ارائه بازی یک محدودیت زمانی مشخص را به کوک اطلاع دهید . برای کودکان کم سن تر می توانید از ساعت های زمان دار ، که معمولاً در آشپزخانه ها به کار می رود، استفاده کنید . مثلاً به او بگویید تا این ساعت زنگ بزند می توانی بازی کنی و عدد آن را برای مثال روی سی دقیقه قرار دهید. وقت بازی که به سرآمد اگر کودک به قانون اهمیت داد او را تشویق کنید و برای تمام کردن به موقع بازی پاداش دهید. اما اگر زمان را نادیده گرفت یا برای زمان بیشتری وارد چانه زنی شد، به آرامی قوانین بازی را به او توضیح دهید. اگر مخالفت ادامه داشت می توانید بازی با رایانه را به عنوان نتیجه قانون شکنی ، برای مدت محدودی متوقف کنید. مثلا زمان بازی فردای کودک را بگیرید. برای این اعتراض کودک که «الان من وسط بازی ام . اینجا جای خیلی حساس بازی است و ...» راه حلی بیندیشید. اغلب بازی های رایانه ای ، قابلیت ذخیره سازی بازی را دارند. بنابراین ، بدون خراب شدن بازی، کودک قادر است وسط بازی هم، همه چیز را دست نخورده برای نوبت بعدی ذخیره کند. شاید لازم باشد این ذخیره سازی را به او یاد بدهید . همچنین سعی کنید مدت زمان بازی را به دو یا سه قسمت تقسیم کنید تا فرزندتان مدت طولانی به این بازی ها مشغول نشود.
از قرار دادن کامپیوتر در اتاق کودک و هر جایی که بتواند دور از چشم شما به بازی مشغول شود، خودداری کنید. به طور کلی بهتر است کامپیوتر در محلی که جنبه عمومی دارد مثل اتاق نشیمن قرار داده شود و جلو آن نیز امکان نشستن برای دو تا سه نفر فراهم آید ا هم کاربرد این وسیله زیر نظر باشد و هم به عنوان یک وسیله ، به اجتماعی شدن کودک کمک کند.
• جایگزین های مناسبی ارائه دهید: چند سرگرمی دیگر برای وقتی که زمان بازی تمام شده است، برای کودک در نظر بگیرید . مثل کمک در آشپزی به مامان یا کتاب خواندن با بابا یا مامان ، نقاشی کشیدن و .. این کار به انحراف توجه از بازی های یارانه ای کمک می کند و راحت تر دست از رایانه می کشد.
• برای فرزندتان وقت بگذارید: والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت بیشتر باشد ، زمینه چنین بازی هایی کمتر فراهم می شود.
• با انها صحبت کنید : با استدلال و منطق آسیب هایی را که رایانه به کودکان وارد می آورد متذکر شوید.

نرگس لطفی ماهر، کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی