آرامیس مشاور




چگونه شادی را به کودکان مان هدیه بدهیم؟

چگونه کودکان خود را شاد تربیت کنیم؟
برخلاف گذشته که افسردگی، تنها بیماری های بزرگسالان تلقی می شد، تمدن امروز با مشکل بزرگ افسردگی در خردسالی روبه روست. قطعاً پیشگیری و مقابله موثر با آن برای این دسته از کودکان که یا درماندگی و یاس پیشه می کنند ، یا به رفتارهای پرخاشگرانه مبادرت می ورزند، چشم انداز آینده را روشن و امیدوار کننده می سازد . در این زمینه والدین هر کودک، نخستین کسانی هستند که می توانند در پیشگیری جدی کمک رسان باشند.
شادی واقعی که آن را شادی درونی نیز می گویند . نوعی احساس عمیق و پایدار است که تنها به این بستگی دارد که افراد از خود راضی بوده و نسبت به خود احساس خوبی داشته باشند. ارسطو نیز 300 سال پیش از میلاد مسیح به این نکته اشاره کرده و شادی درونی را نوعی احساس رضایت و خشنودی از خود می داند.

نخستین و مهم ترین وظیفه هر والدی تربیت خوب و شایسته فرزندش می باشد. یک کودک برای بهترین تربیت نیازمند سلامت جسمی و روحی است و یکی از مهم ترین موارد اثرگذار بر رشد و بالندگی کودکان، شادبودن آنهاست. پژوهش ها نشان می دهند که کودکان شاد رشد بهتری دارند، در ارتباطات اجتماعی خود موفق ترند و در بزرگسالی احتمال بیشتری وجود دارد که در کار و زندگی نسبت به دیگر بزرگسالان، به موفقیت های اجتماعی و شغلی تحصیلی دست یابند. بنابراین شادی کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
والدین مهم ترین و اثرگذارترین افراد در ایجاد حس رضایت و خشنودی و رشد شخصیت کودکان هستند و یکی از بهترین کارهایی که می توانند برای رشد سلامت کودک خود در هر دو بعد جسمی و روحی بکنند این است که آنها را شاد تربیت کنند. برای رسیدن به این، توجه به چند نکته ضروری است.
1- تقویت حس اعتماد به نفس در کودک
اولین و بهترین کار برای داشتن کودکانی شاد ، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس در آنهاست . به آنها کمک کنید تا با تقویت به نفس و استقلال خود، احساس خوشایند خودباوری و ارزشمندی را تجربه کنند و والدین شادی باشید و تلاش کنید تا با اعتماد به نفس عمل کنید؛ زیرا نخستین نگاه کودک به والدینش می باشد. پس با افزایش شادی و اعتمادبنفس خود شادی و اعتماد را به کودکتان هدیه کنید.
بخشی از یادگیری مشاهده ای است؛ پس در عمل و در برخورد با اتفاقات زندگی – حتی آنهایی که ناخوشایند هستند- با افکار، گفتار و رفتار خوش بینانه در مورد آنها خوش بینی را به فرزندانتان آموزش دهید.
2- از درک احساسات کودک تان غافل نشوید.
در همه حال سعی کنید با درک احساس کودک ، او را همراهی کنید. در هر برخوردی با کودکان ابتدا بکوشید خود را با احساسات او همراه کنید و کودک را درک کنید: «می دونم الان خسته ای، اما اگه اتاقت رو مرتب نکنی ، ممکنه وقتی مهمان ها میان، از اتاق به هم ریخته ات خجالت بکشی؟»
3- حتماً به تفریح و سرگرمی مناسب سن کودک توجه کنید
برای کودکان مهم و بسیار لذت بخش است که زمانی را به تنهایی با شما سپری کنند. می توانید بنا به میل خود یا کودکتان این امکان را فراهم کنید و در این زمان، تفریح یا سرگرمی هایی را که او دوست دارد انجام دهید. از نقاشی کشیدن تا پارک رفتن و بازی کردن.
4- به شخصیت کودکان خود احترام بگذارید.
کودکانتان را همان طور که هستند بپذیرید و هرگز او را با دیگران مقایسه نکنید.
5- به کودک تان اعتماد کنید.
مطابق سن کودکان به آنها مسئولیت بدهید و مطمئن باشید که آنها توانایی انجام مسئولیت ها را دارند. برای نمونه: مسواک زدن، لباس پوشیدن و حتی برای کودکان کوچکتر به تنهایی غذا خوردن.
6- تعهد خود را نسبت به کودک تان نشان دهید.
برای کودکان وقت بگذارید ؛ با انها بازی کنید، با انها صحبت کنید؛ در مدرسه و در انجام فعالیت های مورد علاقه، پشتیبان آنها باشید و به طور کلی در کنارشان باشید. حضور شما مایه شادی آنهاست.
7- طرفدار و حامی کودک تان باشید.
در مواقع سختی و گرفتاری، پناهگاه آنها باشید و هنگامی که به شما نیاز دارند ، مانند یک دوست خوب که به نظر دوستش احترام می گذارد ، از آنها حمایت و پشتیبانی کنید؛ بدین ترتیب می توانید مطمئن باشید که کودکتان شما را به عنوان دوست و حامی خود پذیرفته و باور می کند.
8- از کودک تان نظرسنجی کنید و به نظر و توانایی های او احترام بگذارید.
در این مورد می توانید در هر زمینه ای که کودکانتان استعداد و مهارت دارند، از آنها کمک بگیرید. مثلا اگر کودکتان قدرت تفکر خوبی دارد، در تصمیم گیری خود از او کمک بگیرید و نظرش را بپرسید . اگر مهارت عملی دارد از او بخواهید که در تعمیر یک شی به شما کمک کند. برای چیدمان و تغییر دکوراسیون اتاقش یا قسمتی از خانه، می توانید روی بخشی از نظرات و توانایی او حساب باز کنید.
9- در مواقع لزوم حتماً کودک تان را تحسین و تشویق کنید.
به خاطر انجام برخی کارهای مثبت و پسندیده ، آنها را تحسین کنید. یادتان باشد بهترین تحسین و تشویق، بلافاصله پس از انجام آن کار است این تشویق، حتما نباید مادی باشد. تحسین کودک، زمانی بیشتری کارایی را دارد که او بداند علت اصلی این تشویق چیست و چرا مورد تحسین قرار گرفته است. مثلا می توانید این طور برایش توضیح دهید.
10- درهای خلاقیت و شکوفایی را به روی او بگشاید.
یادتان باشد فرزند شما همیشه نباید کارهای همیشگی و یکنواختی را انجام دهد تا فرزند قابل قبول شما باشد. همان طور که انضباط را به او یاد می دهید. اجازه انجام کارهایی بی خطر اما خلاف عادت را هم به او بدهید. با این کار شما او را در خلق ایده های جدید همراهی کرده و در تنوعی که ایجاد می کند به تجربه کردن حس شادمانی در او کمک کرده اید.
11- به او جرات تجربه ببخشید.
کودک تان را از شکست خوردن نترسانید و به او جرات و فرصت تجربه برخی فعالیت های متناسب با سنش را بدهید.
12- به کودک تان حق انتخاب بدهید.
در هر زمان شرایطی فراهم کنید تا کودکتان خودش آنچه را که دوست دارد انتخاب کند از انتخاب اسباب بازی گرفته تا رنگ و نحوه لباس پوشیدن.
13- با او از آرزوهایش صحبت کنید.
شرایطی فراهم کنید تا بتواند با شما درباره آرزوهای کوچک و بزرگش صحبت کند و تا جایی که معقول باشد با او همراه باشید و او را برای رسیدن به آرزوهایش یاری کنید.
14- هقته گذشته را با او مرور کنید
سعی کنید در انتهای هر هفته، زمانی را برای بازخوانی اتفاقات خوب و خوشایند طی هفته بگذرانید و در این فرصت همه افراد خانواده، به ویژه کودک تان حضور داشته باشند. این کار باعث می شود تا از همان کودکی یاد بگیرد نیمه پر لیوان را هم ببیند و فقط به کمبودها و کاستی ها توجه نکند.
15- با او همراه شوید.
با مشارکت در بازی کودکان تان هر چند برای لحظاتی کوتاه حس خوب و خوشایندی را برای آنها فراهم کنید.
16- نگاه تان به او پر از اعتماد باشد.
به مهارت های اجتماعی کودک تان اعتماد کرده و آنها را تقویت کنید. کمابیش کودک تان را در زندگی اجتماعی خود شرکت دهید . وقتی او را در کنار خود جای می دهید، انگار به او می گویید که از بودن با او خوشحال هستید و همچنین اطمینان دارید که رفتار منطقی و مناسبی خواهد داشت. در برخی فعالیت های اجتماعی خارج از خانه گاهی او را خود همراه کنید و در اولین دیدارها کودکتان را به دیگران معرفی کنید . قرار گرفتن در موقعیت های جدید و گفت و گو با افراد مختلف، حس اعتماد به نفس کودک شما را تقویت می کند؛ اما حد تعادل را هم رعایت کنید. اگر این کار را زیاد انجام بدهید، ممکن است آنها حد و مرزهای شما را رعایت نکرده ، متوجه نشوند که حق دارید زمانی را به تنهایی و بدون آنها سپری کنید.
17- احساسات خود را با او در میان بگذارید.
هر گونه احساس خود، مانند عصبانیت، خستگی، ناراحتی، ناکامی و سرخوردگی را از قبل با کودک تان در میان بگذارید. «امروز سرکارم با همکارم بحث کردم و الان خیلی ناراحتم، پس اگر با تو بدرفتاری کردم ناراحت نشو.» این عملکرد روش های کنترل و مهار کردن احساسات را به انها می آموزد و همچنین برای آنها فرصتی فراهم می آورد که یاد بگیرند چگونه نسبت به احساسات و خلق و خوی دیگران حساسیت و واکنش نشان دهند و چگونه رفتار خود را با آنها هماهنگ کنند. اینها از جمله مهارت های اجتماعی مهمی هستند که در زندگی حال و آینده آنها و نیز شاد زندگی کردن کودکانتان تاثیر بسزایی دارند.
18- توانایی های او را فهرست کنید.
فعالیت هایی را که فکر می کنید کودک تان در انجام آنها توانایی دارد، فهرست کنید. در مورد کودکان بزرگتر می توانید با مشورت خود او فهرستی از آنها را فراهم کرده و ساعتی از هفته را به او اجازه دهید تا ضمن پرداختن به انها توانایی خود را بالا برند. شما با این کار حس خوب ارزشمندبودن را در او تقویت کرده و شادمانی درونی او را افزایش می دهید . در این موارد حتی اگر توانایی خاصی را در او نیافته اید، می توانید با فهرست کردن مجموعه ای از فعالیت ها، به همراه کودکتان به کشف آنها بپردازید و به او کمک کنید تا توانایی اش را بالا ببرد.
19- خوش بین و خوش خنده باشید.
سعی کنید همیشه لبخند بر لب داشته باشید و نیمه پر لیوان را ببینید تا این نوع طرز تفکر و شکل ظاهری شما الگوی همیشگی و مناسبی برای انتقال خنده رویی و خوش بینی به کودکتان باشد.

برای تربیت کودکان شاد، باید از انجام این کارها پرهیز کنید:
1. از سرزنش کردن کودکان ، جداً بپرهیزید؛ به جای اینکه خود آنها را سرزنش کنید، تنها رفتار غلط انها از زیر سوال ببرید.
اگر کودک تان حد و مرزهایی را که برایش مشخص کرده اید رعایت نکند ، بی تردید به خاطر آن اشتباه از او گله و شکایت کنید، اما هویت و شخصیت او را زیر سوال نبرید. برای نمونه:«این کار خیلی احمقانه ای است.» نه اینکه :«تو احمقی».
2. از انداختن تقصیرها گردن کودک و سرزنش کردن به خاطر برخی مشکلات بپرهیزید.
زمانی که کودکان کار نادرستی انجام می دهند، عملکرد آنها را زیر سوال ببرید . نه خودشان را، اما وقتی بچه ها به دلیل سن کمی که دارند، پیامدهای ناشی از عملکرد نادرست خود را درک نمی کنند، یا وقتی نمی توانند در برابر هجوم گله ها کار زیادی انجام دهند ، ما مستقیماً آنها را سرزنش می کنیم.
3. از تحقیر کردن کودک تان به هر شکل و در هر شرایطی جدا بپرهیزید.
تحقیر کودک به اشکال مختلف صورت می گیرد از جمله : انتقاد ، طرد کردن و از خود راندن، عدم پذیرش فیزیکی ، تهدیدها، سرزنش کردن ، عنوان هایی چون:«تو هیچ کاری می توانی انجام دهی» یا عدم اطمینان .
کودکان نسبت به تایید و پذیرش خود توسط والدین آنقدر حساس هستند که حتی انتقاد و خرده گیری های کوچک هم می تواند روح لطیف آنان را جریحه دار کرده و ناراحت کننده باشد؛ در نتیجه زمینه های شادی و لذت بردن از زندگی را برای آنان مسدود نماید.
4. علاقه ، تحسین و عشق خود را نسبت به کودک تان مشروط بر عملکرد آنها قرار ندهید.
کودکان نیاز دارند که مورد توجه و علاقه شما باشند. آنها می خواهند همان طور که هستند، دوستشان بدارید و عشق و علاقه شما مشروط بر رفتار درست و مؤدبانه آنها نباشد.


منیره کرمانی جهانگیر – کارشناس ارشد روان شناسی بالینی