آرامیس مشاور




روان شناسی و پیرا روان شناسی مطلب ویژه

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
نوشته شده توسط  | منتشرشده در: مقالات عمومی

روان شناسی چی هست و چی نیست؟
«این کتاب براساس اصول روان شناسی نوشته شده است» و «موضوع این مجله روان شناسی است»، «این سی دی میاحث روان شناسی در مورد فلان موضوع را در بر می گیرد»، «این کلاس ها در مورد فلان مطلب روان شناختی است». حتما شما هم این ادعاها را زیاد شنیده اید . واقعیت این است که روان شناسی علم مد روزی است و سفره ای پهن که هم کار بلدها و هم کارنابلدها می خواهند از آن بهره ای ببرند. اما چطور می شود فهمید که موضوعی واقعاً براساس روان شناسی علمی است یا نه. در این جا می خواهیم در مورد همین دغدغه مهم حرف بزنیم.

پیش از آنکه برویم سراغ اصل مطلب و فرق روان شناسی علمی با ادعاهای غیرعلمی روان شناسانه را بگوییم، بهتر است فرق دو اصطلاح روان شناسی و پیرا رواشناسی ( که به غلط به ان فرا روان شناسی می گویند)را بدانیم. روان شناسی علم است، اما پیرا روان شناسی شبه علم است. پیرا روان شناسی به مطالعه پدیده های روان شناختی به ظاهر ماوراء الطبیعه می پردازد.
به بیان دیگر ، در این جا موضوع مطالعه ما فقط روان آدمی نیست. تله پاتی، تناسخ ، غیب گویی و احضار ارواح به هیچ وجه علمی نیستند و در شاخه پیرا روان شناسی قرار می گریند . معمولاً این ادعاها را در زرورقی علمی از آزمایش های نامعتبر به شما ارائه می دهند تا شما فکر کنید بایک مطلب علمی مواجه اید.

روان شناسی
خیلی ها، حتی دانشجویانی که تازه وارد رشته روانشناسی شده اند، نمی دانند که روان شناسی یعنی چه؟ جدیدترین تعریف روان شناسی عبارت است از «علم مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی» . اما این تعریف خودش باید باز شود تا دقیقاً معلوم شود روان شناسی چیست.
1- روان شناسی علم است
روان شناسی یکی از شاخه های علوم انسانی است. هر جمله ای که در روان شناسی علمی وجود دارد، مبتنی بر پژوهش های علمی است . حالا این پژوهش علمی چه شکلی است؟
پژوهش های علمی تکرار پذیرند، یعنی اینکه می توانید در هر زمان و هر مکان دیگری هم آن را تکرار کنید. دوم این که در پژوهش هاعلمی داده هایی را می سنجند که قابل اندازه گیری باشد. سوم این که پژوهش های علمی روش هایی مشخص دارد که نباید از آن تخطی کرد.
حالا ببینیم این دو عبارت ظاهراً روان شناختی کدامشان علمی است و کدامشان غیرعلمی: «ناکامی موجب پرخاشگری می شود» «مردم می توانند از راه دور ذهن همدیگر را بخوانند». عبارت اول را می شود ازمایش کرد. می شود یک گروه نمونه از مردم را در معرض ناکامی قرار دارد و بعد میزان پرخاش گری آن ها را از طریق مشاهده یا پرسش نامه اندازه گیری کرد و دید که این عبارت علمی است یا نه. اما عبارت دوم چه؟ ذهن واقعاً یعنی چه؟ اگر کسی ذهن دیگری را خواند، آیا می شود ان را تکرار کرد؟ آیا می شود ذهن خوانی را اندازه گیری کرد؟ جواب ها منفی است. می بینید که عبارت دوم اساساً غیر علمی است.
2- روان شناسی علم مطالعه رفتار است
رفتار یعنی فعالیت ها و اعمال قابل مشاهده آدمی مثل حرف زدن یا پرخاشگری . این رفتارها، همان طور که گفته شد ، قابل اندازه گیری هستند و می شود آن ها را با روش های علمی سنجید.
3- روان شناسی علم مطالعه فرایندهای ذهنی است
یکی دیگر از موضوعات اصلی مورد مطالعه در روان شناسی، فرایندهای ذهنی است . فرایندهای ذهنی برخلاف رفتار قابل دیدن نیستند، اما می شود آن ها را سنجید . مثلاً انواع هیجان ، تفکر، ترس یا اضطراب، برای سنجش هر کدام از این موارد هم پرسشنامه های معتبر و علمی وجود دارد.
4- روان شناسی به فرهنگ وابسته است
با وجود تمام موارد ذکر شده، روان شناسی در واقع علمی انسانی است که و موضع مطالعه اش پیچیده ترین دستگاه دنیا، یعنی ذهن انسان، است. به این دلیل مثل فیزیک و شیمی نیست که هر یافته اش در تمام نقاط دنیا صحت داشته باشد. روان شناسی علمی وابسته به فرهنگ است.
روان شناسی چی نیست؟
شاید جواب به این سوال، از سوال اول هم مهم تر و جذاب تر باشد – سؤالی که بسیاری از دانشجویان و علاقه مندان به روان شناسی باید جواب آن را بدانند.
1. روان شناسی علم مطالعه روح نیست
روح، برخلاف مفاهیمی مانند روان و ذهن، یک موضوع ماوراء طبیعی است و ربطی به روان شناسی ندارد.
2. روان شناسی غیب بینی نیست
خیلی ها فکر می کنند روان شناسان در اولین ثانیه های برخورد با کسی می توانند او را عمیقاً بشناسند و به این دلیل هم در حضور روان شناس با احتیاط رفتار می کنند. اما در واقع روان شناسان علم غیب ندارند و مثل هر داشمند دیگری فقط بر پایه داده های علمی حرف می زنند.
3. روان شناسی ، نوشته های کسانی که روان شناسی خوانده اند، نیست.
اینکه مطلب یا مقاله ای با نام یک روان شناس مزین شده باشد یا حرفی را یک روان شناس در یک سخنرانی زده باشد الزاماً علمی بودن آن مطلب را نمی رساند. در واقع خود مطلب است که باید علمی باشد و نه گوینده و نویسنده ان.
4. روان شناسی تجربه شخصی نیست.
بسیاری از کتاب های به اصطلاح روان شناسی براساس تجربه های شخصی یک نفر نوشته شده است .اما تجربه کردن یک روش توسط یک نفر نشان دهنده علمی بودن آن روش نیست، چون این تجربه ها فقط براساس شخصیت ، فرهنگ ، ملیت و محیط زندگی یک آدم خاص شکل گرفته و قابل تعمیم به دیگران نیست. با این حساب، حرف های آدم هایی مثل آنتونی رابینز ، برایان تریسی و نویسندگان مجموعه «سوپ جوجه برای روح» و دیل کارنگی همه و همه شخصی و غیرعلمی است.
5. ادعاهای بزرگ روان شناسی نیستند.
یکی از نشانه های مطالب غیر علمی بودن ادعاهایی مثل درمان مشکلات روانی در یک جلسه یا خواندن کنکور در یک شب نیازی به تحقق و بررسی و اثبات ندارد. روان شناسی ، چه در حوزه پژوهش و چه در مرحله درمان، یک فرایند طولانی مدت و تدریجی است و به هیچ وجه ادعاهای غیرمنطقی ندارد.

سعید غنی پرو، کارشناس ارشد روان شناسی

بازدید 3024 بار

نظر دادن

جهت ارتباط بعدی با شما، خواهشمند است ایمیل صحیح وارد نمایید.
کلیه اطلاعات شما نزد ما محرمانه خواهد بود.
لطفا نظرات خود را به زبان فارسی تایپ کنید.