به طور کلی چهار عامل در سلامت یا بیماری روان تاثیر دارد. این عوامل :«تعارض، اضطراب، استرس و محرومیت» است.
تعارض می تواند اقتصادی، اجتماعی، روانی، خانوادگی و ... باشد و به اختلالات روان تنی منجر می شود. این اختلالات در جامعه ما کم نیست و می توان منشا بسیاری از بیماری های جسمی را در تعارض جست و جو کرد . تعارض در افراد مختلف با توجه به وضعیت جسمانی شان اختلالاتی مانند میگرن، سردردهای ناشی از تنش، زخم معده ، حملات آسمیک، اختلالات هورمونی و ... ایجاد می کند. اضطراب نیز زمانی که از قدرت تاب و تحمل افراد بیشتر شود اختلالات روان نژندی به وجود می آورد.
این اختلالات شامل افسردگی ساده و بیماری انگاری می شود. بیماری انگاری حالتی است که فرد خیال می کند دچار یک بیماری جسمی است، در حالی که واقعاً اینطور نیست و اضطراب این حالت را در او ایجاد می کند.
استرس نیز پیامدهای جسمانی حادی دارد و حتی در موارد خیلی شدید می تواند منجر به مرگ فرد شود. اما محرومیت عاملی است که همیشه با پرخاشگری همراه است. این پرخاشگری ممکن است بیرونی یا درونی باشد. در حالت درونی پرخاشگری به خشونت، درگیری فیزیکی در خیابان ی خانه و ... منجر می شود و در حالت درونی افراد منفعلانه عمل می کنند و خشم شان را بروز نمی دهند که این حالت نیز پس از مدتی به افسردگی عمیق منجر می شود.
این نگاه که دلیل 75 درصد بیماری ها، عواملی غیر از مقولات پزشکی است و لزوماً با درمان دارویی رفع شدنی نیست درست و کارگشاست.
مسئله این است که در جامعه ما مواردی که خارج از عوامل پزشکی هستند و سلامت افراد را به مخاطره می اندازند، بسیار زیاد و گسترده است. این عوامل همان طور که عنوان شد به چهار حالت تعارض، اضطراب، استرس و محرومیت می انجامند.
زمانی که از درمان بیماری ها حرف می زنیم از طرفی باید به این مسئله مهم توجه کنیم و از طرف دیگر، اگر می خواهیم سلامت جامعه را تامین کنیم باید به فکر مداخلاتی باشیم که شدت موارد چهارگانه را کاهش دهد.
چرا که تعارضات، اضطراب ها، استرس ها و محرومیت ها می تواند ریشه اجتماعی، اقتصادی ، خانوادگی ، روانی و .. داشته باشد. مداخلات باید در این سطح انجام شود یا دست کم این واقعیت مورد توجه قرار گیرد.
دکتر کیانوش هاشمیان، روان شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا
