آرامیس مشاور




رانندگان در چنگال استرس

استرس عبارت است از عدم تعادل در شرایط ذهنی و جسمی که در واژه های علائم جسمانی، نگرانی، افسردگی و احساس خصومت بیان می شود. در میان منابع عمده استرس می توان مسئولیت بالا، خستگی ، شرایط کاری دشوار، فشار محدودیت زمانی و بار ذهنی کار را نام برد. استرس شغلی نیز تبدیل به یک پدیده جهانی رو به رشد شده است که طبقات کارگران و محیط های کاری را در همه کشورها تحت تاثیر قرار می دهد.

رانندگی یکی از مشاغلی است که در ان راننده در میان موقعیت های پر استرس و شرایط نامناسبی همچون حجم بالای ترافیک، آلودگی هوا و بار کاری زیاد کار می کند؛ این شرایط خاص ممکن است در ایجاد سطوح بالای استرس شغلی و ریسک های سلامتی تاثیر بگذارد. استرس علاوه بر آسیب بر رانندگان، می تواند با بالا بردن احتمال حادثه، سلامت افراد جامعه را نیز تهدید کند. از این رو آگاهی از عوامل ایجاد استرس و به کارگیری راهکارهای کنترلی در این افراد بسیار مهم موثر است.

عوامل استرس زای شغلی در رانندگان
به هر عاملی که در محیط کار باعث استرس شود عامل استرس زای شغلی می گویند. شناسایی این عوامل و کنترل و حذف آنها مهم ترین اقدام برای بهبود استرس در شاغلان به شمار می رود و مهم ترین عوامل استرس از در شغل رانندگی عبارت اند از:
1. عوامل استرس زای وابسته به زمان، کار درساعات غیر متعارف شب و انجام کار شیفتی؛ زمان کاری نامنظم ؛ تعهد و اجبار زمانی در انجام کار و ...
2. شرایط فیزیکی نامناسب مانند گرما و سرمای محیط؛ نور نامناسب و دید ناکافی و احتمال صدمات جسمانی مانند احتمال بروز حوادث و تصادفات ، مشکلات ایمنی و امنیتی هنگام انجام کار؛ وضعیت نامناسب و غیراستاندارد محل نشستن راننده و ...
3. ساختار روانی انجام کار و فقدان کنترل کافی مانند کار یکنواخت و تکراری
4. عوامل خارج سازlانی مانند نداشتن حمایت های شغلی ، بیمه ای و اجتماعی مناسب؛ نبودن تشکیلات و اتحادیه پشتیبان محرومیت های اجتماعی و خانوادگی
5. دلایل دیگر مانند ترافیک، وضعیت بد جاده ها، عملکرد نامناسب وسایل نقلیه و دیگران؛ وضعیت آب و هوای بد هنگام رانندگی ؛ مسافران سخت و مزاحم

عوارض استرس بر رانندگان
با افزایش عوامل استرس زای محیط کار، عوارض گوناگونی در شاغلان پدید می آید که در سه گروه زیر قرار می گیرند:
1- پیامدهای جسمانی استرس شغلی، در کوتاه مدت تپش قلب، برافروختگی، ارزش و تحریک پذیری و در بلندمدت بیماری های عروق کرونر، اختلالات گوارشی ، گاستریت، آسم، سردرد، میگرن و بیماری های پوستی.
2- پیامدهای روان شناختی ناخرسندی، افسردگی و ...
3- پیامدهای رفتاری استرس شغلی: غیبت از محل کار، کاهش بهره وری ، افزایش حوادث شغلی ، افزایش مصرف سیگار و مواد مخدر.

راهکارهای کنترل استرس در رانندگان
برخی از علل استرس رانندگان به عوامل سازمانی و اجتماعی برمی گردد و لازم است مسئولان امر در این زمینه ، تصمیمات مناسب را تصویب و اجرا کنند. اما خود رانندگان نیز می توانند در حیطه شخصی با تمرین روش های پیشنهادی ، در تعدیل و کاهش استرس خود نقش مهمی داشته باشند.
استرس، همیشه هم بد نیست
داشتن سطح مشخصی از استرس طبیعی و نشانه سلامتی است؛ انسان بدون استرس نمی تواند زنده بماند. هنگامی که استرس به شکل یک چالش می نگریم و با آن درگیر شده و مبارزه می کنیم، عملکرد بهتری خواهیم داشت نسبت به زمانی که در سطوح مختلفی از استرس غرق شده ایم. استرس بسیار کم ، باعث می شود که هیچ کاری انجام ندهیم و احساس کسالت و نداشتن انرژی کنیم. استرس بسیار زیاد هم باعث از کارافتادگی شده و ما را دچار فرسودگی می کند. پس بدانید همیشه استرس بد نیست. آنچه در موفقیت فردی و اجتماعی انسان اهمیت دارد، شناخت شرایط استرس زا ، هیجان های ناشی از استرس و برخورد مناسب با این شرایط استرس زا است؛ به این مهارت ها، روش های رویارویی با استرس گفته می شود. با یافتن مهارت در این زمینه ، می توانیم با عوامل استرس زا به شیوه های کارآمدتر برخورد کنیم.

نفس عمیق بکشید
نفس کشیدن می تواند شما را ارام کند. هنگام استرس سه بار نفس عمیق بکشید و در فاصله هر دم و بازدم کمی مکث کنید. دم را از بینی بکشید و بازدم را از دهان تخلیه کنید. هنگام دم و بازدم، ذهن خود را از تمامی مسائل جدا کنید.

از خودگویی های منفی بپرهیزید
خودگویی و افکار منفی، ما را از رویارویی با مشکل باز می دارد و باعث می شود مشکل همچنان باقی بماند و در نهایت از کنترل ما خارج شود. با افکار منطقی و واقعی می توانیم درک درستی از واقعیت داشته باشیم و نگرانی ما متناسب با موقعیت باشد. مثلا به تفاوت این دو فکر توجه کنید: این یک فاجعه است، هیچ کاری نمی توانم انجام دهم. و دیگری اینکه: موقعیت دشواری است، اما برای بهبود آن می توانم کارهایی انجام دهم.

حس شوخ طبعی داشته باشید
فکر شما در شادابی و نشاط ، مثبت تر کار می کند و افکار منفی فرصت جولان پیدا نمی کند. برای داشتن احساس شادمانی ، باید بتوانید در کنار دوستانتان بخندید. دیگران را شاد کنید و جوانب خنده دار مسائل را ببینید. خوب خندیدن موجب آزاد شدن سروتونین و دوپامین، دو آرام بخش طبیعی موجود در بدن می شود و به این ترتیب به شما احساس خوبی می دهد. هنگامی که خوب می خندید و نیز از شکم نفس می کشید، احساس آرامش بیشتری می کنید، چرا که این شکل تنفس باعث جذب اکسیژن بیشتری می شود. همچنین حالت چهره شما هنگامی که لبخند می زنید به مغزتان پس خوراند مثبت می دهد و می گوید که شما خوشحال هستید . این فرآیند باعث مثبت شدن شیوه تفکر و احساس شما می شود.

از روش های حواس پرتی استفاده کنید
یکی دیگر از روش های کاهش استرس، به کاربردن روش های حواس پرتی است. آنچه در حواس پرتی اتفاق می افتد این است که دقت و توجه ما از موضوع اصلی منحرف می شود و موضوعات فرعی مورد توجه قرار می گیرند. منطق استفاده از روش حواس پرتی در این است که ذهن ما دارای این ویژگی است که نمی تواند در آن واحد به دو مسئله فکر کند. وقتی که در موقع استرس ، حواس خود را معطوف به موضوعات حاشیه ای کنیم، ذهن از حواس تاثیر گرفته و از فکر کردن و بال و پر دادن بیشتر به استرس دور می شویم؛ مانند شمردن اعداد ، به یاد آوردن شعر و یا یک لطیفه.

از بار اضافی بپرهیزید
از گزفتن مسئولیت های بیشتر که می تواند استرس بیشتری برای شما داشته باشد، پرهیز کنید. حتی می توانید برای اینکه مجبور نشوید نکاتی را همیشه توضیح دهید، از یک یادداشت استفاده کنید و در معرض دید مسافران قرار دهید تا نخواهید خودتان برای هر شخصی آن تکرار کنید. مثلاً لطفاً در داخل ماشین با تلفن همراه خود صحبت نکنید.»

گاهی فقط شنونده باشید
گاهی مسافران دوست دارند با شما درد و دل کنند و درباره مشکلات روزمره خود با شما صحبت کنند این در حالی است که شما باید در طول روز مسافران زیادی را سوار کنید که اگر قرار باشد به درد و دل هر یک گوش دهید، بسیار فرساینده است. بنابراین می توانید از مسافران محترمانه بخواهید به بحث ادامه ندهند یا فقط نقش یک شنونده که صداهایی را می شنود بازی کنید، بدون آنکه پاسخی بدهید.

در خواست های کوچک داشته باشید
با نوآوری هایی می توانید جو مثبت تری را درون وسیله نقلیه خود ایجاد کنید . مثلاً نوشتن این برگه که «با لبخند وارد شوید» تا مسافران با علاقه بیشتری شما را همراهی کنند.

با گوش دادن به موسیقی خود را آرام کنید.
وقتی به هر دلیلی احساس ناآرامی یا اضطراب می کنید، می توانید با گوش کردن به موسیقی مورد علاقه تان خود را آرام کنید و اوضاع را تحت کنترل درآورید. گوش دادن رادیو هم سودمند است.

برای سلامت جسم خود وقت بگذارید
تغذیه درست، ورزش، خواب و استراحت کافی زمینه ساز توانمندی های شما برای کنترل با استرس هستند. آنها را جدی بگیرید و از همین امروز پایه های یک زندگی متعادل را پی ریزی کنید.

این متن را با یک داستان به پایان می بریم:
روزی با یک تاکسی به فرودگاه می رفتم. راننده تاکسی داشت در خط عبوری صحیح رانندگی می کرد که ناگهان یک ماشین درست جلوی ما از جای پارک بیرون پرید. راننده تاکسی ترمز گرفت. ماشین سر خورد و دقیقاً به فاصله چند سانتی متری از ماشین دیگر متوقف شد! راننده ماشین دیگر ، سرش را ناگهان برگرداند و شروع کرد به فریاد زدن. راننده تاکسی فقط لبخند زد و برای آن شخص دست تکان داد . او واقعاً دوستانه برخورد کرد . از راننده تاکسی پرسیدم: چرا شما تنها این رفتار را کردید؟ ان شخص نزدیک بود ماشینتان را از بین ببرد و ما را راهی بیمارستان کند!
آن روز راننده تاکسی درسی به من داد که هرگز ان را فراموش نکردم . او توضیح داد که بسیاری مانند کامیون های حمل زباله هستند؛ سرشار از ناکامی، خشم و ناامیدی. وقتی این آشغال ها در اعماق وجودشان تلنبار می شود، آنها به جایی نیاز دارند تا آن را تخلیه کنند و گاهی بدبختانه روی شما خالی می کنند. به خودتان نگیرید . فقط لبخند بزنید ، دست تکان بدهید ، برایشان آرزوی خیر کنید و بروید. اشغالی های آنها راروی افراد دیگری در محل کار، در منزل یا در خیابان ها پخش نکنید.
حرف آخر این است که افراد موفق اجازه نمی دهند که کامیون های آشغال وقتشان را بگیرند و روزشان را خراب کنند. زندگی خیلی کوتاه تر از آن است که صبح با تاسف از خواب برخیزید. از این رو ... افرادی را که با شما خوب رفتار می کنند دوست داشته باشید و برای آنهایی که رفتار مناسبی ندارند دعا کنید.

محمد ترکمان، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی