اختلال روانی که می تواند با بیماری های جسمانی متعددی اشتباه گرفته شود
افراد مبتلا به اختلال وحشت زدگی در طول روز و هفته مشکل خاص روانی یا جسمانی ندارند . ولی هر چند وقت یک بار دچار حمله های وحشت زدگی یا پانیک می شوند. وقتی حمله وحشت زدگی برای کسی اتفاق بیافتد ، ضربان قلب او بالا می رود، عرق می کند، دست و پایش می لرزد، احساس خفه شدن می کند، قفسه سینه اش درد می گیرد و احساس سرگیجه به او دست می هد . از نظر شناختی ، فرد فکر می کند که ممکن است دچار حمله قلبی شود، بمیرد، دیوانه شود و یا کنترل خود را از دست بدهد. فرد مبتلا به اختلال وحشت زدگی ، پس از مدتی نگران حمله های بعدی می شود و به همین علت سعی می کند موقعیت هایی که موجب بروز حمله می شود را پیش بینی کرده و از آن ها اجتناب کند. همین امر ممکن است سبب مشکلات عمده ای در زندگی فرد شود.
شیوع اختلال
اختلال وحشت زدگی ، اختلالی نادر نیست. پژوهش ها نشان داده که یک تا 4 درصد از افراد جامعه حمله های وحشت زدگی را تجربه کرده اند . این اختلا در زن ها بیش از مردها بروز می کند و میانگین سنی مبتلایان به ان، بیشت و پنج سالگی است. تعداد حمله ها می تواند از یک حمله در ماه تا چند حمله وحشت زدگی در روز متغیر باشد. هر حمله در چند دقیقه به اوج می رسد و معمولاً پس از 10 تا 20 دقیقه ، به تدریج از شدن علائم کاسته می شود.
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ، معمولاً بیش از هر جای دیگری، به دکتر قلب و عروق مراجعه می کنند، زیرا حدس می زنند تپش قلب نشانه ای از حمله قلبی قریب الوقوع است . بیماری های دیگری هم هست که به ذهن مبتلایان به این اختلال می رسد: مشکلات ریوی، بیماری ام اس، مشکل غدد و ضعف عمومی . هنگامی که دکتر متخصص خبر از سلامتی جسمانی مبتلایان می دهد، خیال آن ها تا اندازه ای آسوده می شود، ولی به علت این که حمله ها ادامه می یابد ، به سراغ دکترهای دیگر می روند تا علت این حمله ها را دریابند اما واقعاً علت این حمله های وحشت زدگی چیست؟
علل بروز اختلال
یک بار دیگر علائم جسمانی حمله های وحشت زدگی را مرور کنیم : تپش قلب، تنگی نفس، لرزش دست، عرق کردن و ...
این نشانه ها برای شما آشنا نیستند؟ این نشانه ها مشابه نشانه های اضطراب است و همه ما ان ها را تجربه کرده ایم. همچنین ممکن است این نشانه ها پس از یک فعالیت جسمانی شدید بروز یابند. پس چرا حمله وحشت زدگی برای دیگر همه افرادی که فعالیت جسمانی شدید دارند اتفاق نمی افتد؟ روان شناسان باور دارند که علت اصلی، فکرهایی است که به ذهن مبتلایان به وحشت زدگی میآید. اگر فرد پس از فعالیت جسمانی شدید در آن لحظه ای که دچار این حمله شد ، باخودش فکر کند که این سرگیجه ناشی از فعالیت جسمانی است و نه حمله قلبی، احتمالا پس از چند دقیقه آرام می شود و به کارش ادامه می دهد ولی هنگامی که حدس می زنید سرگیچه و تپش قلب نشان دهنده حمله قلبی است، مضطرب می شود و همان طور که همه می دانیم در هنگام اضطراب، قلب تند می زند ، نفسش به شماره می افتد و بدنش عرق می کند. در نتیجه اضطراب موجب می شود علائم جسمانی که در فرد وجود داشت، تشدید شود؛ قلبش تندتر بزند، نفسش به شماره بیفتد، به گونه ای که قفسه سینه اش درد بگیرد. این جا است که فرد احساس می کند حالش بدتر می شود و احتمالاً با خودش می گوید:« بله. خودش است . حمله قلبی و حال من لحظه به لحظه بدتر می شود.»
و در نتیجه بازهم بیشتر مضطرب می شود. این ماجرا تا جایی ادامه دارد که شدت علائم به حدی می رسد که تحمل واقعاً طاقت فرسا است، ولی هیچ گاه به سکته، مرگ یا از دست دادن کنترل شخصی منجر نمی شود.
شاید با خودتان بگویید چرا مبتلایان به این اختلال پس از چند حمله متوجه نمی شوند که این حمله های به مرگ یا سکته منجر نمی شود؟ علتش کارهایی است که این افراد هنگام وحشت زدگی انجام می دهند به طور مثال ممکن است دراز بکشند، عضلات خود را منقبض کنند، آب بخورند، قرص زیر زبانی بخورند و .... بعد از این که حمله تمام شد، احتمالا با خودشان فکر می کنند که چقدر خوب شد روی زمین نشستم و یا قرص خوردم وگرنه سکته کرده بودم. به این رفتارها، رفتارهای ایمنی گفته می شود.
روش های درمان این اختلال
اگر تبیین اختلال به این سادگی است، پس باید احتمال درمان آن بالا باشد. با وجود این که اختلال وحشت زدگی از شدت زیادی برخوردار است و افراد مبتلا به ان حالت های جسمانی بسیار شدیدی را تجربه می کنند، خوش بختانه پژوهش ها نشان داده است که این اختلال پاسخ بسیار خوبی به درمان های روان شناختی می دهد باید بیمار را از این موضوع آگاه کرد که اختلال او حاصل دست به دست هم دادن اضطراب و حالت های جسمانی بی ضرری است که احتمالاً همه افراد تجربه می کنند. اگر شما نیز این حمله ها را تجربه می کنید، می توانید از یک رواشناس بالینی برای قلبه بر مشکل خود کمک بگیرید. ولی چنان چه مشکل شما چندان حاد نیست، نکات زیر می تواند برای غلبه بر اختلال شما را یاری کند.
فقط به یاد داشته باشید که زمانی می توانید مطمئن باشید حملات شما ناشی از بیماری جسمانی نیست که پزشک شما را معاینه کرده باشد. بعد از اطمینان از وجود نداشتن علل جسمانی می توانید از روش های زیر برای مدیریت وضعیت خود کمک بگیرید.
1- مدل اختلال را بشناسید
بدن ما در طول روز ممکن است به علل مختلف برانگیخته شود. از خواب بیدار شدن ناگهانی، فعالیت جسمانی، اضطراب و حتی خوردن یک فنجان قهوه می تواند باعث افزایش ضربان قلب شود. همچنین تکان های شدید، بد غذایی و گرسنگی می تواند موجب سرگیجه های مختصر شود. این حالت های جسمانی هنگامی تشدید می شوند که آن ها را نشانه ای از یک بیماری بدانید و مضطرب شوید. اضطراب باعث ایجاد نشانه های جسمانی می شود که افزایش تپش قلب، تنفس سطحی ، و لرزش مختصر دست و پا از آن دسته است. این چرخه باطل ادامه دارد: به خاطر برانگیختگی جسمانی مضطرب می شوید و اضطراب جسم شما را برانگیخته تر می کند. برای این که براین اختلال غلبه کنید، باید این تفکرات منفی را متوقف کنید و جسم خود را نیز آرام کنید.
2- تنفس خود را اصلاح کنید.
از مهم ترین علل حمله وحشت زدگی این واقعیت است که اضطراب موجب تغییر نوع تنفس می شود. فرد مضطرب عموماً تندتند نفس می کشد و تنفس او سطحی و با قسمت بالای سینه است. این نوع تنفس موجب می شود اکسیژن کمتری به بدن برسد و علاوه بر احساس تنگی نفس، درد قفسه سینه و حتی سرگیجه را به همراه خواهد داشت. تغییری ساده در شیوه تنفس می تواند جلوی این مشکلات را بگیرد: هوا با چهار شماره فرو دهید، تا چهار شماره نگه دارید ، با چهار شماره بیرون دهید، و تا چهار شماره صبر کنید. این کار را باید حداقل 5 دقیقه انجام دهید.
اگر چندین بار این نوع تنفس را تمرین کنید، هنگام آغاز حمله وحشتزدگی می توانید به سرعت روش تنفس خود را اصلاح کنید و از بدتر شدن نشانه های جسمانی خود جلوگیری کنید.
3- آرام سازی را بیاموزید.
اگر می خواهید هنگام حمله وحشتزدگی برخود مسلط شوید، باید این توانایی را به دست بیاورید که در هر موقعیتی بتوانید اضطراب را در خود کنترل کنید. یک راه ساده برای غلبه بر اضطراب آرام سازی یا ریلکسیشن است. آرام سازی موجب می شود بتواند علائم اضطراب را مهار کرده و مانع افزایش آن ها شوید. می توانید تمرین های ارام سازی را در طول روز و هنگامی که احساس می کنید در شرف حمله وحشت زدگی هستید اجرا نمایید.
4- تفکر خود را اصلاح کنید.
با آغاز حمله وحشت زدگی، بیشترین چیزی که موجب بدتر شدن حال شما می شود، افکار منفی است که درباره مرگ، جنون و سکته به شما هجوم می اورند. هنگام حمله بکوشید به یاد بیاورید که پیش از این هم دچار این حملات شده اید و از پس آن برآمده اید. با خود تکرار کنید که این ها همه از نشانه های اضطراب شدید است و پس از مدتی کاهش خواهد یافت. حمله های قبل هم منجر به حادثه جدی نشدند و علتش هم رفتارهای ایمنی شما نبوده. سعی کنید افکار منفی دیگری که به ذهن تان می رسد را شناسایی کرده و ان ها را زیر سوال برید. به عنوان مثال قلب یک عضله است و به کار گرفتن عضله، و ضربان تند قلب به خودی خود خطرناک نیست.
5- از حمله ها فرار نکنید.
ممکن است همه این استدلال ها برای شما حرف های توخالی به نظر برسد و با خود بگویید اگر اتفاقی برای من افتاد ، چه کسی پاسخ می دهد؟ اگر این فکر به ذهن شما برسد، همچنان اقداماتی انجام خواهید داد تا با حمله های وحشت زدگی مواجه نشوید. و اگر هم حمله اتفاق افتاد، سعی می کنید اقدامی انجام دهید که جلوی حمله قلبی و مرگ را بگیرید (ونه جلوی اضطراب را) ، مثلا قرص آرام بخش خواهید خورد و یا دراز خواهید کشید. هیچ کس نمی تواند با استدلال شما را قانع کند که اتفاقی برای شما نخواهد افتاد. اکنون که این گام ها را برای مدیرت اضطراب و اصلاح افکار منفی خود برداشته اید، باید وارد عمل شوید و با این حمله ها روبه رو شوید. به خاطر داشته باشید که اگر مشکلی در بدن شما وجود داشت، پزشک ها از آن آگاه می شدند. سعی کنید به موقعیت هایی که تا به حال از آن ها فرار می کردید، نزدیک شوید و بدون هیچ اقدامی برای پیش گیری ، یا حمله ها روبرو شوید. تنها کاری که لازم است در هنگام حمله های اضطراب انجام دهید، مدیریت اضطراب و اصلاح فکرهای فاجعه آمیز است.
مسعود چینی فروشان، دانشجوی دکترای روان شناسی
