آرامیس مشاور




راهکارهای کنترل آسیب های استفاده از ماهواره


نتایج مطالعات نشان میدهد اکثر خانواده ها، ماهواره را به خانه خود را داده اند و از آن استفاده می کنند؛ گرچه برخی با استفاده از ماهواره مخالف هستند. نسل جدید به استفاده از ماهواره ادامه می دهد. از نظر برخی از کارشناسان صاحب نظر در این زمینه، ما نمی توانیم جلو ارسال امواج ماهواره و رسوخ هنجارها و آموزه های غیر خودی به درون خانواده های مان را سد کنیم. اما می توانیم با اتخاذ راهکارهایی جلو اسیب این ابزار را بگیریم و حتی کنترل مناسبی بر روی آن داشته باشیم. این مقاله قصد دارد شما را برخی از این راهکارها آشنا کند.

خود را مستثناء نکنیم
وقتی درباره آسیب های ماهواره صحبت می شود، برخی معتقدند ماهواره هیچ آسیبی حداقل برای آنان و خانواده های شان نداشته و این نحوه استفاده از ماهواره است که باعث آسیب می شود و افراد باید ظرفیت استفاده از آن را در خود ایجاد کنند و به قول خودشان فرهنگ استفاده از آن را داشته باشند! این حرف چندان بی ربط و غلط هم نیست. اما از سویی مگر می شود یک رسانه بدون هدف و سوگیری باشد! هر رسانه ای از جمله ماهواره و شبکه های آن اهداف و مقاصد مختلفی را دنبال می کند و بدانید شما نیز جزء گروه های هدف آنها هستید.
بنابراین این توهم کنترل که «من می توانم جلو هر آسیبی را بگیرم.» را از خود دور کنید و بدانید همه چیز تحت کنترل ما نیست و خطر برای همه وجود دارد؛ از جمله برای شما و خانواده تان. برای مثال آیا زمانی که در خانه نیستید می دانید کودک تان مشغول تماشای چه شبکه و محتوایی است؟ آیا زمانی که یک فیلم سینمایی را نگاه می کنید، می دانید چه پیام نهفته ای را به شما منتقل می کند؟ پس مراقب آنچه می بینید، باشید.

سواد رسانه ای خود را بالا ببرید
امروزه برای این که بتوان در کنار بهره برداری آگاهانه و فعالانه از ماهواره، خود را در مقابل چالش ها و پیامدهای مخرب آن، حفظ کنیم، باید یک نوع سواد جدید یعنی «سواد رسانه ای» را در خود بالا ببریم؛ البته گرچه سطح سواد رسانه ای مردم جامعه نسبت به سابق افزایش یافته است، اما همچنان رضایت بخش نیست و شکاف اطلاعاتی به خصوص بین والدین و فرزندان در زمینه استفاده از فناوری مشهود است. برای مثال بسیاری از والدین نمی دانند مثلث زرد رنگ بالای تصاویر به چه معناست؟ علامت خرگوش بالای تصاویر یعنی چه؟ و ... فقط به این مورد اکتفا کرده اند که هنگام نصب ماهواره ، از فرد نصب کننده بخواهند شبکه های به اصطلاح ناجور را قفل کند! جالب آن که کمی بعد تنها کسی که می تواند شبکه ای را قفل یا باز کند همین فرزند خانواده است . بنابراین لازم است با بالابردن سطح سواد رسانه ای ، به صورت هدفمند تر از ماهواره استفاده کنیم.

تفکر انتقادی را در خود پرورش دهید.
شبکه های ماهواره ای و سایر رسانه ها ما را در مقابل گستره وسیعی از اطلاعات قرار می دهند که گاه متضاد همدیگر و گاه مخالف عقاید شخصی ماست، این مسئله لزوم داشتن و پرورش تفکر انتقادی را برای ما مطرح می کند. به واقع زندگی در جامعه پیچیده امروزی نیازمند افرادی است که قادر هستند با تکیه بر تفکر و اندیشه خود بر مسائل پیرامون خویش فائق آیند و در چارچوب و چشم انداز روشنی، اطلاعات لازم را درباره زندگی خویش جمع آوری و ترکیب و با یک داروی خوب، آنها را ارزیابی کنند و از کارهای ناممکن بپرهیزند. پذیرش صرف و بدون قضاوت منصفانه اطلاعاتی که ماهواره و رسانه ها در اختیار ما قرار می دهند، می تواند آسیب های جبران ناپذیری را بر ما وارد کند؛ بنابراین در پذیرش اطلاعات نقادانه ببیندیشید.


برای اوقات فراغت خود برنامه داشته باشیم.
شاید مهم ترین دلیل گرایش به برنامه های ماهواره ای، نداشتن برنامه هدفمند جهت گذراندن اوقات فراغت باشد، که باعث می شود در خانه بمانیم و بی هدف شبکه هاب ماهواره ای را تماشا کنیم. گرچه در برخی شهرها، امکانات تفریحی کم و محدود و حتی پرخرج است، با کمی دقت و البته خلاقیت می توان برنامه های متنوع ، سرگم کننده و کم هزینه را برای خودمان و خانواده مان، تدارک ببینیم تا علاوه بر پر کردن سالم اوقات فراغت ، زمانی برای با هم بودن و به هم نزدیک تر شدن را داشته باشیم. پس به جای این که به خود و فرزندتان بگویید، ماهواره نگاه نکن، بهتر است بگویید چه کار می تواند انجام دهد.


با فرزندان خود در زمینه محتوا و آسیب های ماهواره صحبت کنید.
گاهی والدین گمان می کنند مسئولیت آموزش فرزندان بر عهده نهادهای دیگر مانند مدرسه و دانشگاه است و آنان وظیقه ای و اختیاری در این زمینه ندارند؛ در حالی که ماهواره در خانه شماست و بهترین شخصی که می تواند در زمینه نحوه استفاده و آسیب های احتمالی ماهواره با فرزندتان صحبت کند، شما هستید. بنابراین با لحن و گفتاری که متناسب با ویژگی های روان شناختی و سطح فرزندتان باشد، با او صحبت کنید تا در این زمینه آگاه شود.
ارتباط دوستانه و اجتماعی خود را گسترش دهید.
تعاملات خانوادگی و دوستانه نقش مهمی در رشد و تکوین آدمی دارد. وقتی شبکه های ماهواره ای در مقایسه با ما، زمان بیشتری را با فرزندان و اعضای خانواده مان می گذراند، این یک زنگ خطر برای ایجاد فاصله فیزیکی و روانی و همچنین بروز آسیب های متعدد فردی و اجتماعی است.
برقررای ارتباط سازنده، گرم و صمیمی علاوه بر این که میتواند ابزاری مفید برای جلوگیری از استفاده نابه جا از ماهواره در اختیار ما قرار دهد، می تواند زمینه های رشد و ترقی فردی و اجتماعی را نیز برای ما و فرزندان مان فراهم کند.

هدفمند تماشا کنید
حالا که به تماشای ماهواره نشسته اید، بدانید هر چیزی را هر کسی نمی تواند ببیند! راحتر بگویم ، برای چه کودک تان هنگام پخش برنامه های بزرگسالان باید در کنار شما باشد و هر جو محتوایی را ببیند! تنوع شبکه های داخلی و شبکه های ماهواره ای، آنقدر زیاد شده است که بتوانید به صورت هدفمند، برنامه ای را که مناسب و متناسب با سن و ویژگی های مخاطب است ، انتخاب کنید.
فرزندتان می تواند برنامه مورد دلخواه و مناسب خود را ببیند و شما نیز برنامه مطلوب خود را؛ البته قرار نیست ماهواره و برنامه های آن مامای کودکتان شود؛ همچنین حواس تان به کودک تان هم باشد. همچنین تا جایی که می توانید از برنامه هایی که محتوای خشونت بار و ضد ارزشی دارند ، پرهیز کنید.

محمد ترکمان ، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی