آرامیس مشاور




آیا توجه روان شناسان تنها محدود به تغییرات جسمانی دوران بلوغ است؟

همه دوران بلوغ را با تغییرات جسمانی ان می شناسند، اما آیا توجه روان شناسان نیز تنها محدود به تغییرات جسمانی دوران بلوغ است؟
به صورت معمول بسیاری دوران بلوغ را با نشانه های جسمانی آن می شناسند. البته این موضوع چندان هم عجیب نیست، چرا که ویژگی اصلی دوران بلوغ نیز همین تغییرات جسمانی هستند؛ به این معنی که طبق تعریف فرایند تغییر کودک و تبدیل او به بزرگسالی که توانایی تولید مثل دارد را دوران بلوغ در نظر می گیرند. با توجه به این تعریف شاید تصور کنید که پس از دوران بلوغ وجوه روان شناسی چندانی ندارند. اما واقعیت این است که روان شناسان در بررسی دوران بلوغ ، خود را محدود به این نشانه های جسمانی نکرده اند و مسائل دیگری را نیز دارند.

برخی دوران بلوغ و نوجوانی را به اشتباه به یک معنا در نظر می گیرند ، در حالی که دوران بلوغ دوره ای محدود است که ممکن است علائم اولیه آن پیش از آغاز نوجوانی آغاز شود و البته پیش از اتمام دوران نوجوانی نیز پایان یابد. در واقع این دوران، کوتاه تر و با آغاز و اتمامی مشخص تر از نوجوانی است. اما در عین حال این دو – یعنی نوجوانی و بلوغ – همراهی نزدیکی با یکدیگر دارند. به آن معنا که انتظار دارم فرد در انتهای دوران نوجوانی بالغ شده باشد. البته منظور از بالغ شدن، رسیدن به بلوع جسمانی است؛ چرا که در استفاده از صفت بالغ نکات دیگری غیر از بلوغ جسمانی مطرح است.

بالغ چیست؟
یکی از پرسش های مهم این است که به چه کسی می توان صفت «بالغ» را اطلاق کرد؟ این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که بعد از گذر از دوران بلوغ در غالب اوقات ، فرد هنوز از نظر روانی و اجتماعی نپخته و در واقع غیر بالغ است، اما از نظر جسمی به حدی رسیده است که توانایی تولید مثل را پیدا کرده و در واقع بالغ شده است. ساده ترین راه برای حل این مشکل که البته رایج ترین راه نیز هست، جداسازی مفهوم بلوغ به چندقسمت است. به همین منظور نیز امروزه استفاده از مفاهیمی چون بلوغ روانی و یا بلوغ اجتماعی فراگیر شده است. طبق این دسته بندی، افراد بالغ هستند که علاوه بربلوغ جسمانی، از نظر روانی و اجتماعی نیز بالغ شده باشند.
البته این نکته را هم باید یادآور شد که از نظر تخصصی اصطلاح «بلوغ» و معادل انگلیسی ان یعنی «puberty» معادل بلوغ جسمانی بوده و منظور از آن دورانی است که تغییران جسمانی روی می دهد . هر چند رابطه با بلوغ روانی و اجتماعی نیز پژوهش هایی صورت گرفته است، اما واقعیت این است که تعریف کامل و مورد توافقی در رابطه با بلوغ روانی و اجتماعی و ویژگی های آن وجود ندارد.

بلوغ و نگاهی به مشلات احتمالی
اما این تغییران جسمانی می تواند به صورت ویژه نوجوانان را در چندین حوزه دچار مشکل سازد:
یکی از این موارد، کنار آمدن با تغییرات سریع جسمانی است. در دوران بلوغ تغییرات گاهی چنان سریع است که فرد نمی تواند به خوبی با آن کنار بیاید. این مسئله به ویژه زمانی که اطرافیان نیز چندان از این تغییرات استقبال نمی کنند می تواند تشدید شود.
مورد دیگر ، پذیرفتن هویت جدیدی است که به افراد به نوعی تحمیل می شود. اما منظور از این هویت جدید چیست؟ کودکان تا پیش از دوران بلوغ متوجه جنسیت خود هستند، اما نقش جنسی برای خود در نظر ندارند، اما بعد از دوران بلوغ افراد متوجه می شوند که انتظارات جنسی از آنها آغاز شده است و پذیرش و البته مدیریت این موضوع می تواند خود تبدیل به مسئله ای تنش زا شود.
مورد بعدی این که برخی متخصصان معتقدند تغییرات جسمانی دوران بلوغ می توانند نقش دشمن عزت نفس را داشته باشند؛ چرا که در بیشتر موارد این تغییرات مطابق معیارهای مورد پذیرش جامعه همسالان نیست. در عین حال که همزمان با این تغییرات فیریکی، اهمیت داشتن ظاهری دلپسند نیز افزایش می یابد.
مورد دیگر ، امادگی نداشتن کودک برای این تغییرات ست. یرای نمونه دختری که برای اولین بار قاعدگی را تجربه می کند، اگر آمادگی لازم برای آن را نداشته باشد، گاه بسیار مضطرب می شود.
مورد دیگر که پیرامون آن پژوهش های روان شناسی زیادی نیز صورت گرفته است، بحث بلوغ زودرس و یا بلوغ دیررس است. برخی بررسی ها نشان داده است که بلوغ دیررس می تواند مسبب نگرانی و بروز تنش و استرس در نوجوان شده و حتی ممکن است به بروز افسردگی بینجامد.
اما نکته دیگری که با تغییرات جسمانی می تواند مشکل ساز شود؛ نداشتن اطلاعات درست درباره این تغییرات است. بسیاری از والدین تصور می کنند اگر درباره اطلاعاتی در اختیار فرزند خود قرار بدهند، به اصطلاح چشم و گوش فرزندانشان باز می شود؛ در حالی که تجربه نشان داده در زمانی که والدین اطلاعات صحیح را در اختیار فرزندشان قرار نمی دهند ، او اطلاعات مورد نیاز خود را از منابع دیگر از جمله دوستان و یا اینترنت کسب می کند. این کار البته مخاطرات خاص خود را دارد که مهم ترین آن به دست اوردن اطلاعات نادرست و تصور صحیح بودن آن است.

سخن آخر:
درست است که دوران بلوغ مبتنی بر تغییرات جسمانی و مربوط به حوزه پزشکی و سلامت جسمانی است، اما در عین حال این دوران ارتباط نزدیکی به حوزه روان شناسی دارد و یکی از موضوعات مورد علاقه روان شناسی رشد است . روان شناسان پیرامون این دوران و مشکلات و مسائل احتمالی آن پژوهش های بسیاری انجام داده اند.


شیوه امینی، کارشناس ارشد مشاوره