آرامیس مشاور




چند افسانه رایج درباره مشکلی به نام «ترس از مهد کودک و مدرسه»

شاید با خواندن عنوان بالا، مطلب به نظرتان تکراری برسد و البته حق هم دارید؛ چرا که تا به حال کاشناسان بسیاری درباره مشکل ترس کودکان و نوجوانان را از مهد کودک و مدرسه سخن گفته اند و مطالب بسیاری نیز در این زمینه ، بازگو شده است. اما اگر در خانواده یا اطرافیان خود، کودک با این مشکل را دیده باشید، پی به اهمیت موضوع و فشاری که به خانواده وارد می شود؛ برده اید. بسیار آزار دهنده است؛ چرا که روزهای بسیاری را مجبورند ، بسیار آزار دهنده است؛ چرا که روزهای بسیاری را مجبورند مرخصی بگیرند یا دیرتر در محل کار خود حاضر شوند.
در این بخش به بررسی برخی اشتباهات رایج که در رویارویی با مشکل ترس از مهد کودک و مدرسه رخ می دهند، می پردازیم و درباره راهکار مناسب آن بحث خواهیم کرد.

اشتباهات رایج
1- فقط بچه های تک فرزند دچار مشکل می شوند.
درست است که در برخی موارد، به دلیل وابستگی بیشتر بچه های تک فرزند به والدین شان ، احتمال بروز چنین رفتارهایی در آنها بیشتر است؛ این به آن معنا نیست که این مشکل فقط مختص آنهاست. بلکه کودکانی که خواهر و برادر دارند، نیز ممکن است در زمان دوری از خانه و خانواده، دچار اضطراب شوند و ترس به سراغ شان بیاید. حتی جالب است بدانید پژوهش ها نشان داده اند بروز این ترس، در خانواده های پر فرزند بیشتر است. توجه داشته باشید دلایل بروز ترس در زمان ورود به مهد و مدرسه، می تواند بسیار متنوع باشد. به عنوان مثال اگر چه یکی از دلایل شایع ترس در کودکان می تواند ترس از ناتوانی در انجام کارهایی مانند دستشویی رفتن، خوردن تغذیه، یا پوشیدن کفش و لباس باشد؛ این همه ماجرا نیست. گاهی اوقات کودکی که خواهر و برادر داشته است، استقلال قابل قبولی نیز در انجام کارهایش دارد و حتی مشکلی با ماندن در خانه اقوام ندارد؛ باز در زمان ورود به مهد یا مدرسه دچار ترس و اضطراب می شود. در این مواقع بهتر است به جای تلاش برای کمرنگ جلوه دادن مسئله و بیان مواردی مثل «معنی ندارد کودک بچه بازی در بیاورد و ...»، سعی کنید به دنبال یافتن دلیل اصلی ماجرا باشید. پیدا کردن علت یا علل دخیل می تواند گام بلندی درباره رفع مشکل به صورت اصولی باشد.

2- برخورد قاطعانه با موضوع، یک بار برای همیشه بهترین روش است.
برخی تصور می کنند اگر بچه ها را یک بار وارد سیستم مدرسه کنند، و به رغم گریه و بی تابی او را تنها بگذارند؛ بعد از یکی، دو روز مشکل کودک حل می شود و ترس او به کلی از بین می رود. البته باید پذیرفت در برخی موارد عملاً حق با این گروه از والدین است و استفاده از این روش، مشکل بسیاری از کودکان را به ظاهر حل می کند. اما توجه داشته باشید در زمان انتخاب روش برخورد با کودک، باید آسیب های احتمالی روش مورد استفاده را نیز مدنظر قرار دهید. به عنوان مثال اتخاذ روشی بسیار سخت گیرانه می تواند به اعتمادی که کودک به والدینش دارد، آسیب برساند.
به جای استفاده از چنین روش هایی، سعی کنید به رغم فشاری که به خاطر گرفتن مرخصی های مکرر یا لغو چندباره برخی برنامه های تان به شما وارد می شود، باز فرصتی برای فرزندتان فراهم کنید که بتواند در کمال آرامش ، با محیط جدید مهدکودک یا مدرسه کنار بیاید. در نظر گرفتن فرصتی یکی،دو هفته ای برای بچه هایی که با مشکل ترس از مدرسه رو به رو هستند، به ویژه آنهایی که برای اولین بار وارد محیط های اجتماعی می شوند، ضروری است. چنین روشی می تواند بسیاری از مشکلات را حل کند یا لااقل تا حد زیاد تخفیف بدهد.

3- کنار آمدن با مشکل نیازمند کوتاه آمدن بر مبنای میل کودک است.
برخی از والدین تصور می کنند برخورد درست یعنی پابه پای بچه پیش رفتن، به این معنا که اگر کودک بی تابی کرد، نباید او را به مهد یا مدرسه فرستاد. این روش ممکن است به ظاهر دلسوزانه و برمبنای محبت به نظر برسد؛ گاهی اوقات نیز، فقط به معنای «از آن طرف پشت بام افتادن» است.
درست است والدین لازم است با سرعتی که کودک آمادگی دارد، او را وادار به حرکت کنند. یادتان باشد در عین حال، باید سعی کنید، و قاطعانه از کودک کودک بخواهید طبق این نقشه راه حرکت کند. به عنوان مثال در صورت اصرار زیادی کودک به این که مهد یا مدرسه نرود، باید در مسیر انتخاب شده ثابت قدم بود و برنامه رفتن به مهد کودک یا مدرسه را، حتی برای یک روز نیز ، بدون وجود دلیل موجه، تعطیل نکنید.
البته نوجه داشته باشید داشتن قاطعیت در تهیه نقشه راه و دنبال کردن آن، به معنای در نظر گرفتن احساسات کودک نیست. اگر احساس می کنید کودک به دلیلی در زمان حضور در مهد با مدرسه، تحت فشار است؛ به صورت موقت، مدت زمان حضور او را کاهش دهید و طی روزهای آینده، به تدریج به آن بیفزایید.

4- دلیل یکی است، راهکار یکی است.
اگر از شما بپرسند «به نظر شما بچه ها به چه دلیل دچار ترس از مهد یا مدرسه می شوند؟» چه پاسخی می دهید؟ اغلب ما دلیل این مسئله را محدود به چند مورد خاص می دانیم و با توجه به آنها، راهکارهایی نیز به ذهن مان می رسد. درست است از نظر آماری بخش قابل توجهی از بچه ها، به دلایلی مانند دلبستگی شدید به والدین، با نداشتن مهارت های اجتمای لازم برای برقراری ارتباط، دچار ترس از مهد یا مدرسه می شوند؛ این بدان معنا نیست که دلایل این مسئله، محدود به همین موارد است و در نتیجه راهکارهای رویارویی با آنها نیز، محدود به چند مورد خاص است. توجه داشته باشید دلایل بروز ترس در بچه ها، می تواند بسیار متنوع باشد. در نتیجه راه های کنار امدن با آن و حل مسئله نیز تنوع بسیار بالایی دارد. به عنوان مثال گاهی اوقات صرفاً تغییر روش برخورد با کودک، یا آموزش برخی مهارت ها به او کافی است. البته گاهی اوقات نیز لازم است والدین از کمک های تخصصی روان شناسی در این زمینه بهره ببرند، تا بتوانند مشکل را به درستی حل کنند.

5- ترس از مهد کودک و مدرسه فقط در بچه هایی که برای اولین بار به این محیط وارد می شوند، دیده می شود.
درست است که بیشتر بچه هایی که در زمان ورود به مهد یا مدرسه بی تابی می کنند ، آنهایی هستند که برای اولین بار وارد این محیط ها می شوند؛ این بدان معنا نیست که در سایر بچه ها این مسئله دیده نمی شود. توجه داشته باشید برخی تغییرات می تواند همه بچه ها را مستعد بروز چنین رفتارهایی کند.
به عنوان مثال تغییر مهد یا مدرسه ، جابه جا شدن از محله ای به محله دیگر، یا از شهری به شهر دیگر از جمله این موارد است. همچنین عواملی مانند طلاق والدین ، بیماری یکی از والدین یا یکی از اعضای خانواده ، یا مرگ یکی از عزیران نیز، می توانند باعث شوند کودکی که بیش از این مشکلی برای حضور در مهد یا مدرسه نداشته است، مقاومت زیادی در این زمینه ازخود نشان دهد.
در مواردی از این دست به جای این که از کودک بخواهید دست از این «بچه هابازی ها» بردارد، سعی کنید با همدلی کردن به فرزندتان ، به او در تطابق پیدا کردن با مهد یا مدرسه یاری برسانید.


سمیه بهجت پناه – کارشناس ارشد روان شناسی