آرامیس مشاور




پل اکمن (Paul Ekman) یکی از بهترین دروغ سنج های دنیا

آشنایی با روان شناسی که برخی او را یکی از بهترین دورغ سنج های دنیا می دانند! جرات داری دروغ بگو! پل اکمن در 1934 در واشنگتن به دنیا امد. حوزه تخصصی روان شناسی هیجانات و انسان شناسی و از پایه گذاران مطالعات هیجانات است که مهمترین اثرش کتاب «دروغ گفتن» می باشد، پدرش متخصص اطفال بود و مادرش وکیل. خواهرش نیز روان شناسی با رویکرد روان پویایی است. او در ابتدا دلش می خواست روان درمانگر شود. دلیل این موضوع نیز بیماری مادرش بود. مادرش زمانی که او 14 ساله بود دچار بیمار روانی شد و پل آن زمان تصمیم گرفت تا شغلی را انتخاب کند که بتواند به افرادی چون مادرش کمک کند.

اکمن در 15 سالگی وارد دانشگاه شیکاگو شد. او سه سال در دانشگاه شیکاگو درس خواند و یک سال نیز در دانشگاه نیویورک ، تا اینکه کارشناسی خود را دریافت کرد. پس از آن وارد دانشگاه آدلفی شد و در روان شناسی بالینی دوره کارشناسی ارشد و دکتری خود را گذراند. پایان نامه او در دوره کارشناسی ارشد در رابطه با بیان هیجانات در چهره و حرکات بدن بود.
او در 15 سالگی به عنوان دانشجو وارد دانشگاه شده بود ، از حدود 25 سالگی – یعنی 1960 – کار خود را در دانشگاه آغاز کرد. از 1972 تا سال 2004 او در یکی از موسسه های زیرمجموعه دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو کار می کرد و در همین دوران بود که پژوهش های خود پیرامون «تغییرات چهره و بدن در زمان بروز هیجانات و موضوعات مرتبط یا دروغ» به انجام رساند. پس از بازنشستگی ، او موسسه ای به نام گروه پل اکمن بنیان نهاد و فعالیت های خود را در این دو بخش ادامه داده است. البته یکی از فعالیت های اصلی او در این موسسه اموزش آنلاین به افراد در رابطه با تشخیص هیجانات و البته شناسایی افراد دروغگو است. او تا به حال 15 جلد کتاب نوشته است.
او سال هاست با مری میسون ازدواج کرده؛ همسری که در نوشتن برخی کتاب ها با او مشارکت داشته است. دخترش ایونیز تمایل به مباحث روان شناسی دارد. مصاحبه ای بین دختر و پدر درباره اعتماد بین والدین و فرزندان در 2008 به چاپ رسید که در بردارنده نکته های جالب در حوزه تربیت است. برای نمونه ، اکمن در آنجا اشاره می کند که با تولد دخترش، سیگار را پس از 30 سال ترک کرده ، چرا که می خواسته در رفتارش صداقت داشته باشد و آنچه را می گوید در عمل نیز نشان دهد.

هیجانات مشترک یا اختصاصی؟
یکی از موضوعات مناقشه برانگیز در روان شناسی که البته در برخی رشته های دیگر از جمله زیست شناسی تکاملی و مردم شناسی نیز محل مناقشه بوده است، فراگیری و جهان شمول بودن هیجانات و یکسان بودن ان در فرهنگ های گوناگون است. برای نمونه داروین و بسیاری از نظریه پردازان به رویکرد تکاملی معتقدند بروز هیجانات در چهره در بین فرهنگ های مختلف مشابه هم و حتی در بسیاری موارد یکسان است، اما در مقابل انها مردم شناسانی چون مارگارت مید معتقدند که بروز هیجانات امری وابسته به فرهنگ است و در هر جا می تواند شکلی متفاوت داشته باشد . این اختلاف نظر اما در دیدگاه اکمن به چه صورت بیان شده است؟
اکمن در بررسی های خود به این نتیجه رسید که بروز برخی هیجانات در بین فرهنگ های مختلف همسان است. فهرست زیر نمایانگر این هیجانات یکسان است. البته در دیدگاه اکمن هیجانات امری زیستی است که تا حدی تحت تاثیر فرهنگ قرار داد. اما تاثیرات فرهنگ در هیجاناتی که در زیر می آید به نسبت دیگر هیجانات کمتر است.
جا خوردن (surprise)، شادی (happiness)، نفرت و انزجار (disgust) ، عصبانیت (anger)، ترس(fear) ، تحقیر (contempt) ، خرسندی (contentment) ، سرگرمی (amusement) ، هیجان زدگی (relief)، خجالت (embarrassment)، راحتی (relief)، احساس گناه (shame)، افتخار (pride in achievement) ، سرافکندگی (shame) ، رضایت (satisfaction) و لذت جسمانی (sensorpleasure).
در واقع به نوعی فراگیری و جهان شمولی در رابطه با مواردی که در بالا آمد، صدق می کند. با توجه به این نکته، به نظر می رسد دیدگاه اکمن به دیدگاه داروین و نظریه پردازان تکاملی نزدیک تر است.

روان شناسی دروغ
اما موضوع دیگری که اکمن به صورتی گسترده روی آن کار کرده و صاحب دیدگاه و نظریه در آن شناخته می شود، موضوع روان شناسی دروغگویی است. اکمن در چندین کتاب در این زمینه دارد و او به سبب شناسی دروغ گویی در انسان پرداخته، اما شاید یکی از جذاب ترین موضوعات کاری اکمن بحث شناسایی دروغ است. وی معتقد است زمانی که افراد دروغ می گویند دچار هیجاناتی چون ترس، احساس گناه و یا رضایت خاطر می شوند. این هیجانات که در چهره فرد نیز نمایانگر می شود، می تواند یکی از سرنخ هایی باشد که افراد متخصص بتوانند متوجه دروغگویی به آن این آسانی نیست.
اکمن در کتاب «دروغ گفتن» 32 راه برای تشخیص درغ معرفی می کند. از مجموع این 32 روش، ما به اختصار به سه مورد از آنها در این فرصت اشاره ای می کنیم.

روش هایی برای دروغ سنجی
اکمن اصطلاحی دارد به نام بیان های میکرو یا بسیار ریز (micro expression) او می گوید به صورت معمول هیجانات در زمانی در حدود نیم ثاینه تا چهار ثانیه در صورت نمایانگر می شوند، اما در بیان های میکرو این تغییرات چهره تنها در بازه زمانی یک تا پانزدهم تا یک بیست و پنجم ثانیه نمایان می شوند. با توجه به جزئی بودن این تغییرات و البته زمان بسیار کوتاه آن، هر فردی توانایی دیدن چنین تغییراتی را ندارد، اما کسی که آموزش های لازم را دیده باشد با کمک این تغییرات بسیار جزئی می تواند متوجه شود که ایا فرد هیجانی متناسب با گفته هایش را تجربه می کند و یا بین گفته ها و هیجان نشان داده شده در چهره، تضادی وجود دارد؛ چرا که تفاوت بین گفته ها و هیجانات می تواند یکی از نشانه های دروغگویی باشد.
استفاده از این روش از چنان اعتباری برخوردار است که پلیس فدرال آمریکا یا همان FBI نیز از چنین روشی برای شناسایی دروغ در بازجویی ها استفاده می کند.
اما روش دومی که می تواند در شناسایی دروغ یاری رسان باشد، تفاوت بین زبان بدن است یا در واقع همان چیزی که بیان می شود. یا آنچه بیان می شود، از ساده ترین مثال ها در این زمینه رمانی است که فرد می گوید بله، اما سرش به صورتی خفبف به معنای نه حرکت می کند. نکته جالب توجه آنکه آکمن می گوید در فرهنگ آمریکا در مجموع حدود 80 ژست به صورت معمول استفاده می شود که البته 18 تای آنها کاربرد بیشتری دارد. شناخت این موارد می تواند به افراد کمک کند تا بسیار آسان تر تفاوت بین زنان بدن و گفتار را دریابند. البته باید توجه داشت که در هر فرهنگی ژست های ویژه آن فرهنگ وجود دارد که باید شناسایی شود تا بتوان به خوبی از این روش استفاده کرد.
اما نکته سومی که می تواند یاری رسان باشد، توجه به عبارت ها و کلماتی است که افراد استفاده می کنند. یکی از مشهورترین نمونه هایی که اکمن از آن استفاده می کند ، جمله ای است که بیل کلینتون درباره رابطه با مونیکا لوینسکی استفاده کرد. او گفت:«من با آن زن رابطه جنسی نداشته ام.» کلینتون نام مونیکا را می دانست، اما برای اینکه به دروغ بگوید بین او و مونیکا فاصله زیادی است، از عبارت «آن زن» استفاده کرد. اکمن می گوید چنین اغراق هایی می تواند نمایانگر پنهان کاری فرد باشد.
شاید با دانستن این سه مورد تصور کنید که پس دیگر از امروز می توانید متوجه دروغ دیگران شوید. اکمن می گوید دانستن این موارد مانند این است که شما در رابطه با بازی تنیس اطلاعات زیادی داشته باشید، اما در عمل تا وقتی تمرینی نداشته باشید، هیچ وقت نمی توانید قهرمان المپیک شوید، دانستن این موارد نیز هر چند جذاب است، اما توجه داشته باشید که تا وقتی زیر نظر کارشناسان تمرین نداشته باشید، نمی توانید خودتان کارشناس این کار شوید.

یک نمونه از پژوهش های اکمن
در یک پژوهش او به چندین گروه از افراد ویدیوهایی را نشان می داد تا تشخیص دهند چه افرادی دروغ می گویند، نکته جالب توجه انکه جز افرادی که در سرویس های امنیتی کار می کردند، دیگر گروه ها اعم از روان پزشکان، قضات و دانشجویان ، عملکردی در حدود پاسخ های شانسی داشتند. نتایج این پژوهش البته در برخی قسمت های دیگر نیز بسیار جالب است، از جمله اینکه افرادی که پیش از تماشای ویدیوها توانایی خود در شناسایی دروغ را در سطحی بالا ارزیابی می کردند، در عمل در سطحی بسیار پایین پاسخ دادند. این موضوع بیش از همه شاید نمایانگر امری بسیار تخصصی است که هر فردی از عهده آن برنمی اید.

نرگس عزیزی – کارشناس ارشد مشاوره